Υπόθεση Προφιούμο: Στο φως κρυφές πτυχές του ερωτικού σκανδάλου που έριξε την κυβέρνηση Μακμίλαν

Ο Ρώσος κατάσκοπος Γιεβγένι Ιβάνοφ, ένας από τους πρωταγωνιστές του σκανδάλου Προφιούμο στη Βρετανία το 1963, ήταν ένας αλκοολικός γυναικάς, την αδυναμία του οποίου για το γυναικείο φύλο σκόπευε να χρησιμοποιήσει η MI5 για να τον πείσει να αυτομολήσει. Κι όμως, αυτός ο άνδρας με τα πολλά ελαττώματα κατέληξε τελικά να «γκρεμίσει» κατά… τύχη την κυβέρνηση Μακμίλαν, αποκαλύπτουν έγγραφα της βρετανικής υπηρεσίας αντικατασκοπείας που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα.

H υπόθεση Προφιούμο ήταν ένα τεράστιο ερωτικό σκάνδαλο που «σημάδεψε» τη βρετανική πολιτική ζωή τον περασμένο αιώνα. Ο Τζον Προφιούμο, υπουργός Πολέμου στη συντηρητική κυβέρνηση του Χάρολντ Μακμίλαν, δημιούργησε το 1961 εξωσυζυγική σχέση με την Κριστίν Κέλερ, ένα 19χρονο μοντέλο που την ίδια περίοδο «κοιμόταν» με τον Ρώσο ναυτικό ακόλουθο Γιεβγένι Ιβάνοφ. Και οι δυο εραστές της Κέλερ την είχαν γνωρίσει μέσω του φίλου της Στίβεν Γουόρντ, ενός οστεοθεραπευτή και κοσμικού που την είχε πάρει «υπό την προστασία» του. Επρόκειτο για ένα ερωτικό τρίγωνο που θα μπορούσε δυνητικά να θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της χώρας, και όταν αποκαλύφθηκε προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις που στοίχισαν ακριβά σε πολλούς ανθρώπους.

Με δήλωσή του στη Βουλή των Κοινοτήτων, ο Προφιούμο αρνήθηκε αρχικά ότι σχετιζόταν ερωτικά με την Κέλερ. Μερικές εβδομάδες αργότερα, όμως, μια έρευνα της αστυνομίας αποκάλυψε την αλήθεια. Το σκάνδαλο έπληξε ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της κυβέρνησης, και ο ίδιος ο Μακμίλαν παραιτήθηκε από πρωθουργός τον Οκτώβριο του 1963, επικαλούμενος προβλήματα υγείας. Τελικά, η υπόθεση συνέβαλε στην εκλογική ήττα των Συντηρητικών από τους Εργατικούς το 1964.

Και για τον Γουορντ όμως οι συνέπειες της υπόθεσης ήταν καταστροφικές, αφού μετά την αποκάλυψη του ρόλου του κυκλοφόρησαν φήμες για άλλα σεξουαλικά σκάνδαλα. Οι Αρχές άρχισαν να ερευνούν τις δραστηριότητες του Γουορντ, και σύντομα ασκήθηκε δίωξη εις βάρος του για μια σειρά αδικημάτων «ανηθικότητας». Ο οστεοθεραπευτής, που θεωρούσε τον εαυτό του αποδιοπομπαίο τράγο που τιμωρούνταν για τις αμαρτίες… άλλων, πέθανε τελικά από υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών στο τελευταίο στάδιο της δίκης του, πριν την ανακοίνωση της ετυμηγορίας που επρόκειτο να τον βρει ένοχο. Η καταδίκη του θεωρήθηκε από πολλούς ως «εκδίκηση του συστήματος» παρά ως απονομή δικαιοσύνης.

Μια έρευνα της υπόθεσης Προφιούμο από τον δικαστή Λόρδο Ντένινγκ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν σημειώθηκε καμία παραβίαση της εθνικής ασφαλείας μέσω του παράλληλου δεσμού που διατηρούσε η 19χρονη με τον Προφιούμο και τον Ιβάνοφ, αν και η συγκεκριμένη έκθεση χαρακτηρίστηκε αργότερα ανεπαρκής και επιφανειακή. Η υπόληψη του πρώην υπουργού Πολέμου της Βρετανίας αποκαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό πριν από τον θάνατό του το 1006. Αντιθέτως, η Κέλερ δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από την αρνητική εικόνα που είχε σκιαγραφήσει για εκείνη ο Τύπος της χώρας την εποχή του σκανδάλου ενώ, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η πρώην «πέτρα του σκανδάλου» αμφισβητούσε τα ευρήματα του Ντένινγκ σχετικά με τα ζητήματα εθνικής ασφαλείας.

Η απόπειρα του Προφιούμο να κρατήσει κλειστό το στόμα των δημοσιογράφων

Πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της υπηρεσίας Αντικατασκοπείας της Βρετανίας αποκαλύπτουν ότι ο Προφιούμο ήθελε να εξασφαλίσει τη «σιωπή» του Τύπου όσον αφορά τον παράνομο δεσμό του, και είχε επιχειρήσει να πείσει την MI5 να σταλεί ένα D-Notice, δηλ. ένα επίσημο αίτημα προς τους συντάκτες ειδήσεων να μην δημοσιεύσουν ή μεταδώσουν στοιχεία για ένα συγκεκριμένο θέμα για λόγους εθνικής ασφάλειας.

Όπως επισημαίνεται στα έγγραφα, ο πρώην υπουργός Πολέμου είχε ζητήσει τον Ιανουάριο του 1963 μια συνάντηση με τον επικεφαλής της υπηρεσίας, Σερ Ρότζερ Χόλις, και είχε αναφερθεί σε «κάποιους μπελάδες» που είχαν προκύψει εξαιτίας του δεσμού του με την Κριστίν Κίλερ. Η εκτίμηση του υψηλόβαθμού αξιωματικού της MI5, Γκράχαμ Μίτσελ, σχετικά με τα σχόλια που έκανε ο Προφιούμο στη συνάντηση, ήταν πως ο πολιτικός ήλπιζε πως μπορεί να υπήρχαν «βάσιμοι λόγοι» για να αποτραπεί η δημοσίευση πληροφοριών που θα τον έκαιγαν από τον Τύπο, όμως «η ελπίδα του ήταν μάταιη».

Προτού γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό το ερωτικό «μπέρδεμα», τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι είχαν γίνει διερευνητικές συζητήσεις με τον Προφιούμο σχετικά με μια πρόταση να ενθαρρύνει τον Ιβάνοφ να αυτομομήσει και να εργαστεί για το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο υπουργός όμως είχε αντιδράσει αρνητικά, θεωρώντας ότι «δεν έπρεπε να εμπλακεί με αυτά».

Η έρευνα των Αρχών για την υπόθεση πρωτοξεκίνησε εξαιτίας ενός πυροβολισμού που είχε πέσει στο σπίτι του Γουορντ το 1962 ενώ η Κίλερ βρισκόταν εκεί με τη συνάδελφό της, Μάντι Ράις Ντέιβις. Σιγά σιγά ήρθαν στο φως οι λεπτομέρειες για την ερωτική ζωή του μοντέλου με ισχυρούς άνδρες.

Ο Σερ Ρότζερ Χόλις έγραψε σε υπόμνημά του τον Ιανουάριο του 1963: «Ο κ. Προφιούμο με κάλεσε εχθές το βράδυ και μου είπε ότι είχε κάποια μπλεξίματα. Μου περιέγραψε πώς γνώρισε τον κ. Γουορντ και κατόπιν τον Ιβάνοφ και την Κριστίν. Είπε ότι επισκέφθηκε αρκετές φορές το διαμέρισμα του Γουόρντ, συνήθως με αφορμή κάποιο πάρτι, αλλά κάνα δυο φορές συνάντησε εκεί μόνη της την Κριστίν. Έπειτα αναφέρθηκε στον πυροβολισμό… Είπε ότι γνώριζε πως τα Sunday Pictorial και News of the World είχαν πάρει δηλώσεις από την Κριστίν με τις οποίες αναφερόταν στη σχέση τους και ενδέχεται να δημοσίευαν το όνομα του Ιβάνοφ».

Ο μέθυσος και γυναικάς κατάσκοπος

Ο Γιεβγένι Ιβάνοφ είχε φτάσει στη ρωσική πρεσβεία στο Λονδίνο ως ναυτικός ακόλουθος το 1960, όμως η ΜI5 υποψιαζόταν ότι εργαζόταν για τη ρωσική υπηρεσία πληροφοριών, εν μέρει επειδή δεν έδειχνε να έχει ιδέα από πλοία, και εν μέρει επειδή κρατούσε πάντα μαζί του… ομπρέλα.

Σε ένα από τα έγγραφα που ήρθαν στο φως επισημαίνεται ότι έχει διαπιστωθεί μέσω έρευνας «οι Ρώσοι που κουβαλούν συχνά μαζί τους ομπρέλες είναι πιο πιθανό να συνδέονται με την υπηρεσία πληροφοριών, σε σχέση με εκείνους χωρίς ομπρέλα. Ο παρακάτω Ρώσος φέρνει συχνά μαζί του ομπρέλα, ο Ε. Ιβάνοφ».

Όποιος όμως κι αν ήταν ο λόγος που ο Ιβάνοφ είχε σταλεί στο Λονδίνο, υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να τον καλέσουν πίσω στην πατρίδα, αφού τα… καμώματά του με το ποτό και τις γυναίκες είχαν αρχίσει να προκαλούν αντιδράσεις, ιδίως σε περιπτώσεις που εμπλέκονταν σύζυγοι διπλωματών.

Αναφορές για άγρια μεθύσια που κατέληγαν σε εμετό ή τραυματισμό, απρεπείς χειρονομίες σε γυναίκες σε πάρτι και επίμονο φλερτ που έφτανε στα όρια του ενοχλητικού σκιαγραφούν το πορτραίτο ενός ανθρώπου παραδομένου στα πάθη του. «Είναι σχετικά όμορφος συγκριτικά με τους άλλους, έχει έπαρση και προφανώς θεωρεί ότι ειναι γυναικοκατακτητής» αναφέρει μια έκθεση για τον Ιβάνοφ.

Η MI5 είχε βγάλει το συμπέρασμα ότι, παρότι αρχικά αναμενόταν από εκείνον να φέρεται συγκρατημένα, όπως άρμοζε σε έναν ναυτικό ακόλουθο, τελικά – αφού γνώρισε και τον Γουόρντ – η ρωσική υπηρεσία πληροφοριών του έδωσε το «ΟΚ» να συνεχίσει να… γλεντάει ελεύθερα, προκειμένου να εκμεταλλευτεί τις κοινωνικές επαφές του οστεοθεραπευτή.