Διπλωματική «σύγκρουση» Αιγύπτου και Τουρκίας στη Λιβύη – Εκτός «παιχνιδιού» η Αθήνα

Την περασμένη Κυριακή παρατηρήθηκε εντονότατη κινητικότητα στη Λιβύη, και μια άκρως «συμβολική» αντιπαράθεση της Αιγύπτου με την Τουρκία.

Την ίδια ημέρα, στην Τρίπολη βρέθηκαν ο Τούρκος υπουργός Άμυνας, Χουλούσι Ακάρ, και υψηλόβαθμη αντιπροσωπεία της Αιγύπτου, με παρόντα μάλιστα το Νο2 των μυστικών υπηρεσιών της χώρας.

Κοινή πεποίθηση, σύμφωνα με εκτιμήσεις μερίδας του αραβικού Τύπου, είναι ότι η αιγυπτιακή επίσκεψη αποσκοπούσε:

• Στη δημιουργία γεφυρών συνεννόησης με την «κυβέρνηση» της Τρίπολης, η οποία είναι και η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ (!).
• Στην έκφραση της στήριξής της σε παράγοντες της «κυβέρνησης» της Τρίπολης, οι οποίοι, τα έχουν «σπάσει» με την Άγκυρα, και, πλέον, κλίνουν προς την κατεύθυνση της Αιγύπτου.
• Στη ρητή και κατηγορηματική δήλωση του Καΐρου ότι ο εμφύλιος στη Λιβύη, με τουρκική υπόθαλψη, πρέπει να σταματήσει.
• Στην εκδήλωση της πρόθεσης για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Καΐρου – Τρίπολης.

Από την άλλη, η επίσκεψη Ακάρ, κατά τις ίδιες εκτιμήσεις, αποσκοπούσε:

• Να καταστήσει σαφές ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να αποχωρήσει από τη Λιβύη.
• Να δείξει έμπρακτα ότι θα συνεχίσει να ενισχύει με όπλα, στρατιωτικό προσωπικό και μισθοφόρους εκείνες τις δυνάμεις στη Λιβύη που επιδιώκουν την παραπέρα εμφύλια σύγκρουση της Δυτικής Λιβύης («κυβέρνηση» Τρίπολης) με την Ανατολική («στρατηγός» Χάφταρ).

Απουσία της Ελλάδας

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η απουσία της Ελλάδας είναι εμφανής. Πόσο μάλλον, ενώ η χώρα μας διαχρονικά λειτουργούσε ως δραστήριος διαμεσολαβητικός παράγων στην ευρύτερη περιοχή, τώρα παρακολουθεί από τη θέση του θεατή.

Μάλιστα, στην περίπτωση της Λιβύης, η Ελλάδα, από το 2011, οπότε ανετράπη ο Μουαμάρ Καντάφι, φρόντισε να κρατάει διακριτικές αποστάσεις ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές.

Ταυτόχρονα, πρότεινε, ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, τις καλές υπηρεσίες της για την ειρηνική επίλυση της εμφύλιας διαμάχης που έχει οδηγήσει την -πάμπλουτη σε ενεργειακά κοιτάσματα- χώρα σε πολυτεμαχισμό.

Ωστόσο, το 2019, μετά το απαράδεκτο, πέραν πάσης λογικής του διεθνούς Δικαίου, αλλά και της ίδιας της γεωγραφικής πραγματικότητας, μνημόνιο οριοθέτησης κοινής (!) Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), που υπέγραψε η Αγκυρα με την «κυβέρνηση» της Τρίπολης, η Αθήνα απέλασε τον Λίβυο πρέσβη.

Μια μάλλον σπασμωδική κίνηση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να κόψει κάθε δεσμό η Αθήνα με την Τρίπολη.

Παράλληλα, κατά παράβαση της συνήθους διπλωματικής πρακτικής, η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε στρατόπεδο ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.

Έτσι, προσεκλήθη στην Ελλάδα ο στρατηγός Χάφταρ, ο οποίος, όμως, δεν αποτελεί κάποιο διεθνώς αναγνωρισμένο πρόσωπο. Ο ίδιος, ως γνωστόν, μαζί με το «κοινοβούλιο» του Τομπρούκ, ελέγχουν την Ανατολική Λιβύη.

Ήταν, βέβαια, μια περίοδος, κατά την οποία ο Χαλίφα Χάφταρ διεμήνυε ότι οσονούπω θα καταλάβει την Τρίπολη. Τελικώς, με την σημαντική τουρκική στρατιωτική ενίσχυση που έτυχε η «κυβέρνηση» της Τρίπολης, υπό τα αδιάφορα βλλέμματα της Δύσης, σε συνδυασμό με την ανικανότητα του Χάφταρ, ο τελευταίος υπέστη ήττα.

Ετσι, οπισθοχώρησε και το «μέτωπο» των δύο αντιμαχόμενων μετακινήθηκε, από την Τρίπολη, στη Δυτική Λιβύη, περίπου στο κέντρο της χώρας, έξω από την πόλη, Σύρτη. Την γενέτειρα του Καντάφι.

Τώρα, ωστόσο, τα δεδομένα φαίνεται ότι αλλάζουν. Υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, διεξάγεται διάλογος ανάμεσα στους δύο αντιπάλους στη Λιβύη για την ειρηνική επίλυση του προβλήματος, ενώ η «κυβέρνηση» της Τρίπολης φαίνεται ότι, με την ενίσχυση της Τουρκίας, εδραιώνεται. Το ίδιο εδραιώνει την παρουσία της στη Λιβύη και η Τουρκία.

Όλα αυτά, πάντως, δεν σημαίνουν ότι η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί και δεν μπορεί να ξεσπάσουν και πάλι εμφύλιες -και φυλετικές- αντιπαραθέσεις.

Η Αθήνα, από τη μεριά της, αν και είχε εξαγγείλει στο παρελθόν ότι θα ανοίξει την πρεσβεία της στην Τρίπολη, η οποία έμενε κλειστή μετά την ανατροπή Καντάφι για λόγους ασφαλείας, δεν την άνοιξε μετά την υποτροπή στις σχέσεις Αθήνας – Τρίπολης, το 2019.

Ωστόσο, στο υπουργείο Εξωτερικών έχει δημιουργηθεί μια θέση -περισσότερο «τυπική», παρά ουσιαστική- θέση αρμοδίου για τις λιβυκές υποθέσεις.

Όπως επίσης έχει δημιουργηθεί μια αντίστοιχη, εξίσου «τυπική» θέση αρμοδίου για τη Συρία. Ωστόσο, ακόμα ούτε λόγος για να ανοίξει η ελληνική πρεσβεία στη Δαμασκό.

Όμως έτσι, η Ελλάδα φαίνεται πως μένει εκτός του διπλωματικού «παιχνιδιού» τόσο στη Λιβύη, όσο και στη Συρία.

Κάϊρο Vs Άγκυρα

Την περασμένη Κυριακή, λοιπόν, η Λιβύη ήταν το επίκεντρο της -ούτως ή άλλως υπάρχουσας τα τελευταία χρόνια- αντιπαράθεσης της Αιγύπτου με την Τουρκία.

Σύμφωνα με τον ιστότοπο, The Arab Weekly, η επίσκεψη της αιγυπτιακής αντιπροσωπείας σηματοδοτεί:

• Την απόφαση του Καΐρου να κάνει άνοιγμα στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» της Τρίπολης (GNA), του Φαγιέζ Αλ Σάρατζ.
• Να στείλει ένα μήνυμα υποστήριξης προς τον σημερινό υπουργό Εσωτερικών, Φάτχι Μπασάγκα (Fathi Bashagha). Αυτός πρόσκειται στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανοικοδόμησης, που συνδέεται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, αλλά επισκέφθηκε το Κάϊρο τον περασμένο Νοέμβριο.
• Να διαμηνύσει στην Τουρκία ότι ήλθε η ώρα να τερματιστεί στρατιωτική εμπλοκή της στη Λιβύη.

Υπέρ και κατά της Τουρκίας

Όπως αναφέρει το The Arab Weekly, μετά την ήττα του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) του Χάφταρ, και την απόσυρσή του, ανατολικά, στην «κυβέρνηση» της Τρίπολης εκδηλώθηκε διχασμός.

Από τη μια, βρέθηκαν οι υποστηρικτές της διαδικασίας πολιτικής επίλυσης της λιβυκής κρίσης, με την οποία θα τερματιστεί και ο στρατιωτικός ρόλος της Τουρκίας.

Από την άλλη, οι οπαδοί της συνέχισης του πολέμου και της κατάληψης τόσο της Σύρτης όσο και των λιμένων με τους τερματικούς σταθμούς πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Παράλληλα, οι φιλοδοξίες του Μπασάγκα να «στεφθεί» επικεφαλής της νέας κυβέρνησης επιδείνωσε τις σχέσεις του με τους Τούρκους πρώην συμμάχους του.

Μάλιστα, οι επισκέψεις του στην Αίγυπτο και τη Γαλλία φαίνεται πως προκάλεσαν ανησυχία στην Αγκυρα.

Στο μεταξύ, η επιρροή του Μπασάγκα, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως ο ισχυρός άνδρας της Δυτικής Λιβύης, αρχίζει να μειώνεται.

Παράλληλα, σημειώνει ο ιστότοπος, αυξάνεται η επιρροή του νέου υπουργού Άμυνας, Σαλάχ αλ-Ντιν αλ-Ναμρούς, ο οποίος τοποθετήθηκε σε αυτό το πόστο πριν μερικούς μήνες.

Το πρόσωπο αυτό φημίζεται για τη φιλική στάση του έναντι της Τουρκίας. Την Κυριακή, κατά τη επίσκεψή του στην Τρίπολη, ο Τούρκος υπουργός Αμυνας συναντήθηκε μαζί του και μάλιστα τον προέβαλε ιδιαίτερα.

Επισκέφθηκε μαζί του τις εγκαταστάσεις του τουρκικού στρατιωτικού προσωπικού, και ανήρτησε φωτογραφίες μαζί του, στο twitter, με τον αλ-Ναμρούς να στέκεται εξ’ αριστερών του.

Επίσης, στην κατάμεστη από Τούρκους στρατιωτικούς αίθουσα, με τον αλ-Ναμρούς εξ’ αριστερών του και τον Μπασάγκα εκ δεξιών του, ο Χ.Ακάρ, απηύθυνε την ομιλία του, λες και βρισκόταν σε αμφιθέατρο του τουρκικού υπουργείου Άμυνας.

Επισκέψεις με συμβολισμούς

Την ίδια ημέρα, στην Τρίπολη βρέθηκε αιγυπτιακή αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον αναπληρωτή διευθυντή της Υπηρεσίας Πληροφοριών, τον επικεφαλής της Επιτροπής Ασφαλείας για τη Λιβύη, στρατηγό, Αϋμάν Μπαντί (Ayman Badie), τον υφυπουργό Εξωτερικών, τον αρμόδιο εκ μέρους του αιγυπτιακού υπουργείου Εξωτερικών για τις λιβυκές υποθέσεις, πρέσβη, Μουχάμαντ Αμού Μπάκρ, και άλλους Αιγύπτιους αξιωματούχους.

Ήταν η πρώτη επίσκεψη από τότε που διεκόπησαν οι σχέσεις Καΐρου – Τρίπολης, σχεδόν επτά χρόνια πριν. Τον Ιανουάριο του 2014, η Αίγυπτος έκλεισε την πρεσβεία της στην Τρίπολη, μετά από την απαγωγή του διευθυντή του προσωπικού της πρεσβείας και τεσσάρων υπαλλήλων της από -βαλτές, προφανώς- ένοπλες πολιτοφυλακές.

Επρόκειτο για ένα πρώτο, επίσημο βήμα, του οποίου θα ακολουθήσουν και άλλα, σημείωναν αιγυπτιακές πηγές.

Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, σύμφωνα με το The Arab Weekly, η αιγυπτιακή πλευρά κατέστησε σαφή την ανάγκη:

• Να σταματήσει η εισαγωγή τουρκικών όπλων στη Λιβύη.
• Να διαλυθούν γρήγορα οι πολιτοφυλακές.
• Να κλείσουν οι όποιες τουρκικές στρατιωτικές βάσεις υπάρχουν στο έδαφος της Λιβύης.

Η επίσκεψη αυτή έγινε, αφού προηγουμένως στο Κάϊρο πραγματοποιήθηκαν, με επιτυχία σε ορισμένους τομείς, οι συναντήσεις των αντιμαχόμενων πλευρών της Λιβύης.

Γεγονότα που δείχνουν ότι η Αίγυπτος, παρ’ ότι έχει ταχθεί στο πλευρό του Χάφταρ, αναπτύσσει έντονη διπλωματική κινητικότητα σε ρόλο διαμεσολαβητή.

Κάτι που θα μπορούσε κάλλιστα να έχει κάνει η Αθήνα, εάν δεν είχε απελάσει τον Λίβυο πρέσβη, ο οποίος, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, μάλιστα, ουδόλως φημιζόταν για φιλικά αισθήματα έναντι των «Αδελφών Μουσουλμάνους» της Τρίπολης.

Τώρα, μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, διεξάγονται συζητήσεις για να ανοίξει και πάλι η αιγυπτιακή πρεσβεία στην Τρίπολη. Προς το παρόν, πάντως, για λόγους ασφαλείας, το θέμα αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη, ενώ αρχικά είναι πιθανότερο να ξανανοίξει το αιγυπτιακό Προξενείο με περιορισμένο αριθμό υπαλλήλων.

Αντίθετα, επισημαίνει το The Arab Weekly, «η επίσκεψη του Χούλουσι Ακάρ αποσκοπούσε:

• Να καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να αποσύρει τους ξένους μισθοφόρους, ως επί το πλείστον Σύρους, που μετέφερε η Τουρκία στη Λιβύη.
• Να συνεχιστούν οι στρατιωτικές πιέσεις στα «σύνορα» Δυτικής και Ανατολικής Λιβύης. Κοντολογίς, δηλαδή, να ξεκινήσει πάλι ο πόλεμος.
• Να ανατραπούν οι συμφωνίες από τις επαφές των αντιμαχόμενων στρατοπέδων της Λιβύης.

Όλα αυτά, καταλήγει ο ιστότοπος, δείχνουν ότι η Τουρκία επιδιώκει νέα ανάφλεξη και να επανέλθουν τα πράγματα εκεί που ήταν. Δηλαδή, στη στρατιωτική σύγκρουση.

Εάν όλα αυτά συνοδευτούν από τις επιδιώξεις για κατάληψη των λιμανιών όπου βρίσκονται οι τερματικοί σταθμοί πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθίσταται εμφανές ότι η Άγκυρα θέλει να έχει τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών της Λιβύης.

Άρπαξαν την ευκαιρία

Οι Αιγύπτιοι, αναφέρει ο ιστότοπος, φαίνεται τώρα να αντιλαμβάνονται πως το Κάϊρο, κόβοντας κάθε δεσμό του με την Τρίπολη, άφησε ανοικτό το δρόμο για την ανοικτή διείσδυση της Τουρκίας και την εδραίωση της παρουσίας της στη Δυτική Λιβύη.

«Η Άγκυρα, απλά, άρπαξε την ευκαιρία», αναφέρουν χαρακτηριστικά αιγυπτιακές πηγές.

Κατά τις ίδιες πηγές, τέλος, ένας από τους στόχους της αιγυπτιακής αντιπροσωπείας ήταν να αποκαταστήσει τις γέφυρες επικοινωνίας του Καϊρου με τον Σάρατζ, ο οποίος εκτιμάται ότι θα παραμείνει στη θέση του μέχρι νεωτέρας. Τόνισαν, μάλιστα, ότι σε αυτό το στάδιο θα μπορούσε να φανεί χρήσιμος.

Να σημειωθεί ότι ο Σάρατζ, τον Νοέμβριο, φέρεται να ταξίδεψε μυστικά στο Κάϊρο, όπου συναντήθηκε με τον επικεφαλής της αιγυπτιακής μυστικής Υπηρεσίας, Αμπάς Κάμελ. Σχεδόν ταυτόχρονα, στο Κάϊρο βρέθηκε και ο Μπασάγκα, ο οποίος συναντήθηκε με άλλους Αιγύπτιους αξιωματούχους.