ΣτΕ: Δεν νοείται σύστημα «κρατικής εποπτείας» του Τύπου

Σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές, πρώτον δεν νοείται σύστημα «κρατικής εποπτείας» του Τύπου και δεύτερον η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον «άμεσο έλεγχο του Κράτους» και δεν μπορεί η εποπτεία αυτών να ανατεθεί στην Προεδρία της Κυβέρνησης (ΠτΚ), αποφάνθηκε το Συμβούλιο της Επικρατείας, ενώ επισημαίνει ότι αυξήθηκε κατά πολύ -σε σχέση με το αρχικό που είχε γνωστοποιηθεί- το ετήσιο κόστος λειτουργίας της ΠτΚ.

Στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είχε κατατεθεί για επεξεργασία σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για τις αρμοδιότητες και τη στελέχωση της ΠτΚ.

Σύμφωνα με το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος βασική αποστολή της ΠτΚ είναι η υποστήριξη του Πρωθυπουργού στην άσκηση των καθηκόντων τους, έτσι ώστε «να διασφαλίζεται η συνοχή και η αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου», ενώ η ΠτΚ υπάγεται απευθείας στον Πρωθυπουργό και συστάθηκε κατά τις επιταγές του νόμου για το επιτελικό κράτος (ν. 4622/2019).

Το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ (πρόεδρος ο αντιπρόεδρος Παναγιώτης Ευστρατίου και εισηγητής ο σύμβουλος Επικρατείας Χρήστος Ντουχάνης) επεξεργάστηκε νομοπαρασκευαστικό το επίμαχο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος και με την υπ΄ αριθμ. 174/2020 γνωμοδότησή του, το έκρινε μεν κατ΄ αρχάς νόμιμο, αλλά έκανε ουσιαστικές παρατηρήσεις σε βασικά σημεία του εν λόγω διατάγματος, ενώ διαπίστωσε και σύγκρουση ορισμένων διατάξεων του με άρθρα του Συντάγματος.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το σχέδιο διατάγματος η διάρθρωση της ΠτΚ περιλαμβάνει τις εξής Γενικές Γραμματείες: α) Πρωθυπουργού, β) Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, γ) Συντονισμού, δ) Επικοινωνίας και Ενημέρωσης και ε) Ειδική Γραμματεία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (Ο.Π.Σ.) Παρακολούθησης και Αξιολόγησης του Κυβερνητικού Έργου.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 20 παράγραφος 1 του σχεδίου διατάγματος, στην Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης ανήκει η εποπτεία της ΕΡΤ και του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ), ενώ η διεύθυνση Ενημέρωσης της εν λόγω Γενικής Γραμματείας θα λειτουργεί σε 24ώρη βάση.

Παράλληλα, στους «επιχειρησιακούς στόχους» της διεύθυνση εποπτείας της ίδιας Γενικής Γραμματείας, μεταξύ των άλλων, περιλαμβάνεται:

1) «η κατά το Σύνταγμα και το νόμο άσκηση κρατικής εποπτείας» στα μέσα ενημέρωσης, στην ΕΡΤ και το ΑΠΕ-ΜΠΕ,

2) η επεξεργασία και διαμόρφωση κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου για την οργάνωση και λειτουργίας των μέσων ενημέρωσης,

3) η ρύθμιση των όρων λειτουργίας των επιχειρήσεων διανομής του έντυπου Τύπου και των επαγγελματικών οργανώσεων των εργαζομένων στις επιχειρήσεις των μέσων ενημέρωσης και

4) η εποπτεία των φορέων του ευρύτερου Δημόσιου τομέα ως προς την εφαρμογή των επικοινωνιακών τους προγραμμάτων.

Όμως, το ΣτΕ επισημαίνει ότι η διατύπωση του άρθρου 20 παρ. 1 πρέπει αλλάξει-διατυπωθεί ως εξής: «1. Οι επιχειρησιακοί στόχοι της Διεύθυνσης Εποπτείας Μέσων Ενημέρωσης αφορούν: α) … δ) στην κατά το Σύνταγμα και τον νόμο άσκηση της κρατικής εποπτείας στις εταιρείες “Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση Ανώνυμη Εταιρεία” (ΕΡΤ Α.Ε.) και “Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων Α.Ε.” (ΑΠΕ-ΜΠΕ Α.Ε.) και ε) …», διαγραφόμενης της μνείας σε «άσκηση της κρατικής εποπτείας στα μέσα ενημέρωσης».

Και αυτό, συνεχίζουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, γιατί «στην έννοια των μέσων ενημέρωσης του άρθρου 20 του σχεδίου περιλαμβάνονται, λόγω της ευρύτητας της διατύπωσης, τόσο ο Τύπος όσο και τα οπτικοακουστικά μέσα ενημέρωσης».

Όμως, «κατά το άρθρο 14 του Συντάγματος δεν νοείται σύστημα «κρατικής εποπτείας» του Τύπου, ενώ κατά το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον «άμεσο έλεγχο του Κράτους», έννοια που υπερβαίνει, ως προς την έκταση και το περιεχόμενο, την έννοια της κρατικής εποπτείας, φορέας δε ελέγχου και επιβολής κυρώσεων στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα είναι αποκλειστικώς το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης και όχι η Κεντρική Δημόσια Διοίκηση».

Πέρα από αυτά, συνεχίζουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, «επισημαίνεται, βεβαίως, στον κανονιστικό νομοθέτη ότι, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, μπορεί να θέσει ως επιχειρησιακό στόχο της ως άνω Διεύθυνσης την εν γένει παρακολούθηση των όρων λειτουργίας των μέσων ενημέρωσης».

Παράλληλα, το σχέδιο διατάγματος που στάλθηκε στο ΣτΕ ανέφερε ότι η ΠτΚ θα επιφέρει ετήσια δαπάνη 184.800 ευρώ σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού. Όμως, από νεότερα έγραφα που προσκομίσθηκαν στο ΣτΕ, προκύπτει ότι η ΠτΚ θα επιφέρει «πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση σε βάρος των εγγεγραμμένων πιστώσεων του ειδικού φορέα 1023.611.0000000 “Προεδρία της Κυβέρνησης”, συνολικού ύψους 184.800 ευρώ για το έτος 2020 και 554.400 ευρώ για κάθε επόμενο έτος».

Επιπρόσθετα, όπως προκύπτει από έγγραφο της Προεδρίας της Κυβέρνησης, «οι πρόσθετες ανάγκες της ΠτΚ αναμένεται να ανέλθουν σε 1.700.000 ευρώ κατ’ έτος επιπλέον σε σχέση με τα ποσά που προβλέπονται με τον ψηφισθέντα προϋπολογισμό οικ. έτους 2020».

Σε άλλο σημείο της γνωμοδότησης του ΣτΕ, επισημαίνεται ότι στο άρθρο 24 του σχεδίου διατάγματος αναφέρεται ότι «το σύνολο των θέσεων της ΠτΚ ανέρχεται σε 440, εκ των οποίων 100 θέσεις μετακλητών υπαλλήλων και 340 οργανικές θέσεις μόνιμων υπαλλήλων δημοσίου δικαίου ή ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου και δημοσιογράφων».

Το ΣτΕ παρατηρεί, όμως ότι στο ίδιο αυτό άρθρο 24, υπάρχουν ανακολουθίες ως προς τον αριθμό των θέσεων, καθώς αλλού αναφέρεται ότι «ο συνολικός αριθμός των θέσεων μονίμων υπαλλήλων δημοσίου δικαίου είναι «214» και των θέσεων με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου «126» και αλλού οι θέσεις αυτές προσδιορίζονται ως «(210)» και «(130)». Και επισημαίνει το ΣτΕ ότι «η Διοίκηση, με δική της ευθύνη, οφείλει να άρει τις αντιφάσεις αυτές».

Πέρα από τις αριθμητικές αυτές ανακολουθίες, οι σύμβουλοι Επικρατείας, διατυπώνουν τις ενστάσεις τους ως προς τον τρόπο στελέχωσης της ΠτΔ με έμψυχο υλικό (προσωπικό), λόγω των περιορισμών που θέτει το άρθρο 103 του Συντάγματος.

Όπως αναφέρει η γνωμοδότηση του ΣτΕ:

«Στη Δημόσια Διοίκηση, η οποία, κατά τον κανόνα της παραγράφου 1 του άρθρου 103 του Συντάγματος, στελεχώνεται από μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους, δηλαδή, πρόσωπα συνδεόμενα με το κράτος ή άλλους φορείς δημόσιας εξουσίας με ειδική νομική σχέση και υπαγόμενα σε ειδικό νομικό καθεστώς δημοσίου δικαίου, είναι δυνατόν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους και πρόσωπα, συνδεόμενα με τους εν λόγω φορείς με σχέση ιδιωτικού δικαίου. Η σύναψη συμβάσεων ιδιωτικού δικαίου μεταξύ φορέων δημόσιας εξουσίας και των προσώπων, αντικείμενο της οποίας είναι η παροχή εργασίας εκ μέρους των τελευταίων, δεν μπορεί να αποτελεί τον κανόνα για τη στελέχωση της Δημόσιας Διοίκησης και τελεί υπό τις αυστηρές προϋποθέσεις που θέτουν οι παράγραφοι 2, 3 και 8 του άρθρου 103 του Συντάγματος».

Υπογραμμίζουν, ακόμη, οι σύμβουλοι Επικρατείας, ότι με το σχέδιο διατάγματος επιχειρείται η κατανομή θέσεων προσωπικού με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου οι οποίες δεν προκύπτει όμως ότι γίνεται με συνταγματικό τρόπο, καθώς η κατανομή αντιβαίνει το άρθρο 103 του Συντάγματος, αφού το προσωπικό αυτό δεν ανήκει στο ειδικό επιστημονικό, τεχνικό ή βοηθητικό προσωπικό που προβλέπουν οι συνταγματικές αυτές διατάξεις.

Τι προβλέπει το σχέδιο διατάγματος

Περαιτέρω, σύμφωνα με το σχέδιο διατάγματος, η ΠτΚ θα συντονίζει τον σχεδιασμό και παρακολουθεί την εφαρμογή του κυβερνητικού έργου, έτσι ώστε «να επιτυγχάνονται οι στόχοι της κυβερνητικής πολιτικής». Παράλληλα, «σχεδιάζει και υλοποιεί την επικοινωνιακή στρατηγική της Κυβέρνησης και μεριμνά για την έγκαιρη ενημέρωση της κοινής γνώμης», ενώ «υποστηρίζει το υπουργικό συμβούλιο, τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα» και τις άλλες διυπουργικές ομάδες κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Ακόμη, στο έργο της, προβλέπεται η λήψη όλων εκείνων των αναγκαίων μέτρα για την καλή νομοθέτηση.

Η Γενική Γραμματεία του Πρωθυπουργού συγκροτείται από 16 τομείς-γραφεία. Μεταξύ των γραφείων που προβλέπονται στην εν λόγω Γενική Γραμματεία, εκτός του ιδιαίτερου γραφείου, είναι γραφείο: 1) Τύπου, 2) Επικοινωνίας, 3) Στρατηγικής και Πολιτικής Επικοινωνίας, 4) Στρατηγικού Σχεδιασμού, 5) Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας, 6) Διπλωματικό, 7) Νομικό, 8) Οικονομικό, 9) Κοινωνικών Υποθέσεων, 10) Μακεδονίας, κ.λπ.

Ακόμη, προβλέπεται αυτοτελές Τμήμα Πολιτικής Σχεδίασης Εκτάκτου Ανάγκης (ΠΣΕΑ), στις αρμοδιότητες του οποίου υπάγονται, μεταξύ των άλλων, ο σχεδιασμός και η δράση κατά την διάρκεια πολέμου ή έκτακτης ανάγκης των υπηρεσιών της ΠτΚ, καθώς και η μέριμνα για την διαχείριση κρίσεων και την ασφαλή λειτουργία των εγκαταστάσεων της ΠτΚ.