Στο «πακέτο» του ελληνο-τουρκικού διαλόγου θέλει και τη Συνθήκη της Λωζάννης η Άγκυρα

Τις επιθετικές-αναθεωρητικές βλέψεις της, τις οποίες επιχειρεί να επιβάλλει ακόμα και με ακραίες μεθόδους, επαναφέρει δημοσίως η Αγκυρα, με αφορμή την πιθανολογούμενη έναρξη των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας, που δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθεί, κατόπιν έντονων «προτροπών»-πιέσεων από τις ΗΠΑ και το Βερολίνο, ενδεχομένως τον Ιανουάριο του 2021.

Η τουρκική πολιτική ηγεσία ουδέποτε έκρυψε ότι στόχος της είναι να βάλει στο τραπέζι ενός ενδεχόμενου ελληνο-τουρκικού διαλόγου όλο το πακέτο των ζητημάτων που η ίδια θεωρεί ότι πρέπει να εξεταστούν. Από την άλλη, η Αθήνα δηλώνει δημοσίως ότι το μόνο θέμα προς συζήτηση είναι η διευθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Εσχάτως, στον χορό των δηλώσεων, σύμφωνα με τις οποίες ήλθε η ώρα της αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης, μπήκε και ένας από τους συνήθεις «λαγούς» της Αγκυρας. Ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Φατίχ Ντονμέζ.

Δήλωσε, λοιπόν, ότι, «με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και με πολέμους που ακολούθησαν, υπήρξαν κάποιες συνθήκες που δεν είναι ξεκάθαρες και ίσως αυτές έβαλαν τα θεμέλια των σημερινών συζητήσεων (σ.σ. προφανώς εννοεί των θεμάτων που θέλει να βάλει η Αγκυρα στο τραπέζι). Μια από αυτές είναι η Λωζάννη. Ομως πέρασαν 100 χρόνια. Πιστεύω ότι αυτά μπορούμε να καθίσουμε να τα συζητήσουμε, να διαπραγματευτούμε».

Κρατάει χρόνια η… κολώνια

Η έμμεση πλην σαφής αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης δεν είναι σημερινό φαινομενο στην Τουρκία.

Σχετικές δηλώσεις άρχισαν να γίνονται το 2016 και μετά, κυρίως από την κεμαλική αντιπολίτευση (CHP), η οποία, τότε μάλιστα, επέκρινε δριμύτατα τον Ερντογάν ότι έχει εκχωρήσει τα «τουρκικά νησιά» στο Αιγαίο στους Ελληνες, ότι δεν προασπίζει τα δικαιώματα της «τουρκικής μειονότητας» στη Θράκη κ.ο.κ

Απαντώντας, ο Ερντογάν, αντεπετίθετο, καταγγέλλοντας, εμμέσως πλην σαφέστατα, τον Κεμάλ Ατατούρκ, επειδή ήταν αυτός που υπέγραψε τη Συνθήκη της Λωζάννης, με αποτέλεσμα, όπως έλεγε, να περάσουν τα νησιά στην Ελλάδα.

Οι «αντεπιθέσεις» Ερντογάν κλιμακώθηκαν ευρέως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του καλοκαιριού του 2016, οπότε και ο ίδιος άρχισε να θέτει ζήτημα «αναθεώρησης» της Συνθήκης.

Υπόλογη η Τουρκία

Τότε, όλα έδειχναν μια εσωτερική πολιτική κόντρα στην Τουρκία σχετικά με το ποιος από τους δύο (κελαμιστές ή Ερντογάν) «ξεπούλησαν» τα νησιά στους Ελληνες.

Στο μεταξύ, όμως, η Τουρκία άρχισε να καταπατά εμπράκτως τη Συνθήκη, η οποία, αξίζει να σημειωθεί, αποτελεί μέρος της διεθνούς έννομης τάξης και του διεθνούς Δικαίου.

Και, ως εκ τούτου, ανεξαρτήτως των ισχυρισμών της Αγκυρας, είναι ήδη υπόλογη για κατάφωρη παραβίαση της διεθνούς νομοθεσίας.

Ένα από τα πλέον κραυγαλέα παραδείγματα της καταπάτησης της Συνθήκης είναι και οι στρατιωτικές εισβολές της και κατοχή τμημάτων της Συρίας.

Λωζάννη και κατοχή της Κύπρου

Να σημειωθεί ότι μια από τις προβλέψεις της Συνθήκης της Λωζάννης ήταν ότι η Τουρκία παραιτούνταν από κάθε είδους δικαίωμα ή διεκδίκηση από το νησί της Κύπρου. Παρά ταύτα, η Τουρκία έχει εισβάλλει και κατέχει τη μισή Κύπρο.

Ως γνωστόν, το 1923, μετά -και- την μικρασιατική καταστροφή, οι σύμμαχοι υπέγραψαν με κυβέρνηση του Κεμάλ Ατατούρκ, συνθήκη ειρήνης (Συνθήκη της Λωζάννης), με ευνοϊκότερους όρους για την Τουρκία απ’ ό,τι η προηγούμενη Συνθήκη των Σεβρών (1920).

Η Συνθήκη της Λωζάννης καθόριζε τα σύνορα της σημερινής Τουρκίας και το καθεστώς γειτονίας και συνόρων μεταξύ της Τουρκίας και των πρώην κτήσεων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Στα εδάφη της Τουρκίας του 1923 δεν συμπεριλαμβανόταν η Αντιόχεια και η Ίμβρος με την Τένεδος εξασφάλιζαν καθεστώς αυτονομίας. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία είχε μερίδιο από τα πετρέλαια της Μουσούλης.

Η Τουρκία παραβίασε συστηματικά και κατάφωρα τη Συνθήκη της Λωζάννης και όσον αφορά τις Ιμβρο και Τένεδο. Κάτι για το οποίο πρέπει να απολογηθεί, εφόσον διακαώς ζητάει τώρα την «αναθεώρηση» της Συνθήκης.

Παρ’ ότι, επίσης, κόπτεται για τη «μουσουλανική μειονότητα» στη Θράκη, όπως ορίζεται στη Συνθήκη της Λωζάννης, την οποία όμως η Αγκυρα χαρακτηρίζει ως «τουρκική», σκοπίμως αποσιωπά τις κατάφωρες παραβιάσεις της Συνθήκης όσον αφορά την ελληνική μειονότητα στην Τουρκία.

Πόσο μάλλον, που ενώ, με τα όποια μεγάλα και μικρά προβλήματα υπάρχουν, η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη μεγαλώνει και αναπτύσσεται, η ελληνική ομογένεια κυνηγήθηκε και διώχθηκε, με αποτέλεσμα, από 500.000 που ήταν αρχικά, να μειωθεί στη συνέχεια σε 260.000 μετά, και πλέον να είναι στις 2.500.

Το ίδιο ισχύει και με τους ισχυρισμούς της Αγκυρας και τους παραλληλισμούς που επιχειρεί να κάνει ανάμεσα στους μουφτήδες στη Θράκη και στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης. Ο παραλληλισμός, μάλιστα, ανάμεσα στον Οικουμενικό Πατριάρχη και τη Θράκη είναι απόλυτα λανθασμένος, δεδομένου ότι ο πρώτος είναι ηγέτης της Ορθοδοξίας παγκοσμίως, ενώ από την άλλη πρόκειται για τοπικούς θρησκευτικούς ηγέτες.

Παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ

Επειδή, ήδη από το 2016 είχε ξεκινήσει ο θόρυβος σχετικά με τη Συνθήκη της Λωζάννης, τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, απαντούσε, μεταξύ άλλων, σε ερώτηση που είχε υποβληθεί στη Βουλή:

1. «Eίναι γεγονός ότι η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης της 24ης Ιουλίου 1923 καθόρισε οριστικά τα σύνορα του νεοσύστατου τότε τουρκικού κράτους, όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με την Βουλγαρία, το Ιράκ και τη Συρία (πλην Αλεξανδρέττας), ενώ η Τουρκία παραιτήθηκε όλων των τίτλων και δικαιωμάτων πάσης φύσεως, πέραν αυτών που ρητά ορίζονται στη Συνθήκη.

Επίσης, με τη Συνθήκη αυτή επικυρώθηκε η ελληνική κυριαρχία επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου (άρθρο 12), πλην των Δωδεκανήσων που παραχωρήθηκαν στην Ιταλία (άρθρο 15), τα οποία στη συνέχεια με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947 περιήλθαν στη κυριαρχία της Ελλάδας.

Δικαίως, επομένως, χαρακτηρίζεται η Συνθήκη αυτή ως ο ακρογωνιαίος λίθος για την ειρήνη και την ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.

2. Είναι επίσης γνωστό ότι οι Συνθήκες Ειρήνης που καθορίζουν σύνορα και περιέχουν εδαφικές διευθετήσεις, όπως εν προκειμένω η Συνθήκη της Λωζάννης, δημιουργούν ένα αντικειμενικό εδαφικό καθεστώς.

3. Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται τόσο από τις διατάξεις που διέπουν το δίκαιο των συνθηκών, αλλά και τη διεθνή νομολογία που αποκλείουν την αμφισβήτηση εδαφικών καθεστώτων που θεσπίζουν συνθήκες αυτής της κατηγορίας.

4. Επιπλέον, η τυχόν αμφισβήτηση της Συνθήκης Λωζάννης θα παραβίαζε και το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, που αδιαμφισβήτητα κατοχυρώνει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των όλων των κρατών (άρθρο 2, παρα. 4), περιλαμβανομένης και της αρχής του απαραβίαστου των συνόρων

5. Στο βαθμό, όμως, που οι δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου σε ομιλία του σε φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Τουρκίας (29.9.2016) υποδηλώνουν αναθεωρητική πρόθεση, τότε παραβιάζεται η θεμελιώδης αρχή του δικαίου των συνθηκών “pacta sunt servanda”».

Εσωτερικές τουρκικές κόντρες

Τότε ο Τ.Ερντογάν είχε αφήσει σαφώς να διαφανούν οι αναθεωρητικές προθέσεις της Τουρκίας για τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Βέβαια, στο εσωτερικό της Τουρκίας το θέμα της Συνθήκης της Λωζάννης είχε -και εξακολουθεί να έχει- μετατραπεί σε εστία αναμέτρησης ανάμεσα στο κυβερνών κόμμα ΑΚΡ, του Ερντογάν, και στους κεμαλικούς.

Η κυβέρνηση Ερντογάν, στην προσπάθειά της να «στριμώξει» τους κεμαλιστές, καταγγέλλει τον Ατατούρκ για τη Συνθήκη, αποσιωπώντας βέβαια τη Συνθήκη των Σεβρών, με την οποία το 1920 διαμελίζονταν τα τελευταία εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στην ομιλία του προς τους κοινοτάρχες, στο «παλάτι» στην Άγκυρα, ο Ερντογάν υποστήριξε ότι «το 1920 μας έδειξαν τη Συνθήκη των Σεβρών για να μας πείσουν για τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. Και κάποιοι προσπάθησαν να μας το παρουσιάσουν αυτό ως νίκη», είπε, αφήνοντας αιχμές για τον Ατατούρκ και την κεμαλική αντιπολίτευση.

Ανέφερε, επίσης, πως «με τη Συνθήκη της Λωζάννης δώσαμε στους Έλληνες τα νησιά, που αν φωνάξεις από τις ακτές του Αιγαίου, θα ακουστεί η φωνή σου απέναντι. Αυτό είναι νίκη;», αναρωτήθηκε.

Ουσιαστικά, με αυτή τη φράση ο Ταγίπ Ερντογάν παραδέχεται ευθέως πως ό,τι πήρε η Ελλάδα, το έχει απολύτως νόμιμα, βάσει του διεθνούς Δικαίου.

Αφήνοντας και πάλι αιχμές κατά των κεμαλικών, είχε πει τότε: «Κάποιοι επιχειρούν να προβάλλουν την Συνθήκη της Λωζάννης ως νίκη. Ομως, παραχωρήσαμε τα νησιά του Αιγαίου. Όσοι έλαβαν μέρος στις συνομιλίες της Λωζάννης δεν κατάφεραν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Σήμερα βιώνουμε τις επιπτώσεις αυτής της αδυναμίας».

Οι βλέψεις

Στο τέλος του 2017, κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα, ως πρόεδρος της γείτονος, είχε ανακινήσει και πάλι το θέμα της Συνθήκης της Λωζάννης, εστιάζοντας, όπως άλλωστε έκανε συνήθως έως τότε, στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.

Οι τουρκικές βλέψεις σε αυτό το ζήτημα έχουν αρκετές φορές εκφραστεί. Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τον Δεκέμβριο του 2017.

Ο ίδιος αναφερόμενος στη Συνθήκη της Λωζάννης, αφού ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία «δεν έχει πρόβλημα με την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας», ανέφερε ωστόσο, πως «υπάρχουν νησιά τα οποία δεν μπορούν να συμφωνηθούν».

Και πρόσθεσε: «Υπάρχουν σημεία στη Λωζάννη, τα οποία δεν εφαρμόζονται. Για παράδειγμα η τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη λέξη τουρκική.

(…) Υπάρχουν και άλλα στη Λωζάννη που δεν εφαρμόζονται. Ο πρόεδρός μας, Τ. Ερντογάν, λέει ότι αυτά πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου».

Χαρακτηριστικές, επίσης, είναι οι τοποθετήσεις του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας, Μπιναλί Γιλντιρίμ, περίπου την ίδια περίοδο.

Ειδικότερα, αναφέρθηκε:

– Στη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη: «Παρόλο -είπε- που τα δικαιώματα των ομοεθνών μας καθορίζονται ξεκάθαρα στη Λωζάννη, η Ελλάδα αποφεύγει να τα εφαρμόσει. Δεν επιτρέπει ούτε καν τη χρήση της λέξης Τούρκος, δεν επιτρέπει τον αυτοκαθορισμό της ταυτότητάς τους, δεν επιτρέπει την εκλογή μουφτήδων.

– Στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου: «Στο Αιγαίο -είπε- όταν μιλάμε για γκρίζες ζώνες, λέμε για περίπου 132 κομμάτια βράχων ή βραχονησίδες. Δηλαδή, εδάφους που δεν καθορίστηκε με τη συνθήκη της Λωζάννης η κυριαρχία του. Εμείς λέμε ότι αυτά δεν ανήκουν σε εσάς, εκείνοι λένε ότι δεν ανήκουν σε εσάς. Είναι ένα ζήτημα υπό αμφισβήτηση».

Η κεμαλική αντιπολίτευση

Να σημειωθεί πως, αρχικά, βασιλικότερη του βασιλέως είχε εμφανιστεί η τουρκική κεμαλική, αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία συνέχισε να επικρίνει τον Ερντογάν και μετά την επίσκεψή του στην Ελλάδα.

Χαρακτηριστικά, στο μέσον του 2017, ο επικεφαλής του CHP, Κιλιτσντάρογλου, δήλωνε: «Πρώτη φορά η Τουρκική Δημοκρατία υπέστη απώλεια εδαφών. Τα νησιά, τα οποία μας ανήκουν, είναι υπό ελληνική κατοχή. Αλλά, δεν μιλάει κανείς. Συναντήθηκε ο Ερντογάν στον Τσίπρα: «Τι απέγιναν τα δικά μας νησιά;». Δεν μπορούσε να τον ρωτήσει, επειδή θα του τα έψελναν. Αφού θα σου τα ψάλλουν, γιατί πηγαίνεις τότε εκεί; Πρώτα σώσε τα νησιά. Όμως δεν μιλάει κανείς. Γιατί είναι άχρηστοι. Ξέρουν τα λάθη τους».

Επίσης, το Δεκέμβριο του 2017, μετά τη επίσκεψη Ερντογάν στην Ελλάδα, έλεγε ο Κιλιντσάρογλου: «Πήγε στην Ελλάδα. Και είναι ωφέλιμο για την βελτίωση των σχέσεων φιλίας. Εκεί η Λωζάννη τέθηκε προς συζήτηση. Θα ήθελα να ρωτήσω με ποια αιτιολογία έθεσε προς συζήτηση τη Λωζάννη. Πώς θέτεις ως θέμα συζήτησης τα δικά μου σύνορα σε μία άλλη χώρα; Εκεί γιατί δεν αναφέρθηκες στα 18 νησιά που βρίσκονται υπό κατάληψη; Το 12ο και 15ο άρθρο της Λωζάννης έχουν παραβιαστεί ξεκάθαρα».