Φανάρι – Μόσχα: Κι’ άλλο λάδι στη φωτιά της εκκλησιαστικής αντιπαράθεσης

Λάδι στη φωτιά της αντιπαράθεσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας, έριξε, αυτή τη φορά, ο επικεφαλής της ρωσικής Εκκλησίας, Κύριλλος, ο οποίος χαρακτήρισε τη μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί «τιμωρία σε βάρος του Βαρθολομαίου».

Η ρήξη που τα τελευταία χρόνια έχει λάβει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις σε σχέση με το παρελθόν, εξαιτίας της αναγνώρισης της αυτοκεφαλίας της ουκρανικής Εκκλησίας, την οποία η Μόσχα χαρακτηρίζει «σχισματική», τείνει να λάβει τώρα μεγέθη ολοκληρωτικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στα «αντίπαλα» εκκλησιαστικά στρατόπεδα.

Κινητικότητα

Ηδη, παρά τις -όχι μεγάλες- αντιδράσεις που υπήρξαν, η ηγεσία της ελληνικής Εκκλησίας αναγνώρισε την απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη, Βαρθολομαίου, για αυτοκεφαλία στην ουκρανική Εκκλησία. Αντίστοιχα έπραξε και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Θεόδωρος.

Το ίδιο έπραξε και η ηγεσία της κυπριακής Εκκλησίας. Κάτι, όμως, που προκάλεσε τη δημόσια και σκληρή αντιπαράθεση στους κόλπους της. Η κυπριακή Εκκλησία που ήδη πλήττεται αρκετά το τελευταίο διάστημα, δεν αποκλείεται να βιώσει και νέους «κραδασμούς» ενόψει της ενδεχόμενης επανέναρξης της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού.

Από τη μεριά του, ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, Αναστάσιος, προσπαθεί να κρατήσει μια διαλλακτική – εξισορροπιστική στάση, στο όνομα της ενότητας της Ορθοδοξίας και της αποτροπής του ενδεχόμενου «σχίσματος».

Ετσι, ναι μεν τάσσεται, εμμέσως πλην σαφώς, κατά της απόφασης για αυτοκεφαλία της ουκρανικής Εκκλησίας, αλλά ταυτόχρονα στηρίζει τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως «πρώτον μεταξύ ίσων». Και, ως εκ τούτου, ως αρμόδιο να λαμβάνει αποφάσεις, όπως αυτή της αυτοκεφαλίας της ουκρανικής Εκκλησίας.

Στο μεταξύ, το 2020 εκδηλώθηκαν κινήσεις από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων για διεξαγωγή πανορθόδοξης Διάσκεψης «διά την διατήρηση της Ευχαριστιακής ενότητος». Προηγουμένως, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, Θεόφιλος, είχε ταξιδέψει στη Μόσχα.

Την πρόταση υποστήριξε, εμμέσως πλην σαφώς, η Μόσχα, αλλά την αρνήθηκε το Φανάρι, διαβλέποντας πίσω από αυτή την ενέργεια «απόπειρα εκκλησιαστικού πραξικοπήματος». Υποστήριξε, δε, ότι το μόνο αρμόδιο να διοργανώσει μια τέτοια Διάσκεψη είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Αναταραχή

Προ μηνών, επίσης, στο Φανάρι βρέθηκε ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, ο οποίος προκάλεσε τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο Κίεβο. Η επίσκεψη Βαρθολομαίου φέρεται ότι θα πραγματοποιηθεί σύντομα. Γεγονός που έχει προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις της Μόσχας, η οποία βλέπει ανοικτή προσπάθεια «εκτοπισμού» της ρωσικής Εκκλησίας από την Ουκρανία.

Η ανοικτή ρήξη Οικουμενικού Πατριαρχείου – Πατριαρχείου Μόσχας είχε εκδηλωθεί με ιδιαίτερη ένταση, το 2016, όταν η Μόσχα δεν πήρε μέρος στην Πανορθόδοξη Σύνοδο, στην Κρήτη. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος την διοργάνωσε, θεώρησε την κίνηση αυτή ως προσπάθεια ανοικτής υπονόμευσής του.

Αργότερα, το 2018, όταν εκδηλώθηκε η «ουκρανική εκκλησιαστική κρίση», η Μόσχα έσπευσε να ζητήσει «συγγνώμη» από τον Βαρθολομαίο. Η κρίση στο εσωτερικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όμως, είχε λάβει, πλέον, νέες μεγαλύτερες διαστάσεις.

Αμφισβήτηση πρωτοκαθεδρίας

Προ ημερών, ακόμα, με αφορμή τον εορτασμό των Χριστουγέννων, με το παλαιό ημερολόγιο, ο Ρώσος Πατριάρχης, σε συνέντευξή του στον ρωσικό τηλεοπτικό σταθμό, «Russia 1», επετέθη κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη και για το θέμα της Αγίας Σοφίας.

Ειδικότερα, τον κατηγόρησε ότι δεν αντέδρασε στην απόφαση Ερντογάν για να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά, από μουσείο σε τζαμί, ενώ χαρακτήρισε ως «τιμωρία του Θεού στον Βαρθολομαίο» το γεγονός ότι η Αγιά Σοφιά μετετράπη σε τζαμί.

Αιχμές, πίσω από τις οποίες εμφανώς βρίσκεται η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας του Βαρθολομαίου. Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που η Μόσχα αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι δεν αναγνωρίζει τον Πατριάρχη, Βαρθολομαίο, ως Οικουμενικό.

Φανάρι – Ουάσιγκτον

Να σημειωθεί πως η Μόσχα βλέπει, πίσω από τις κινήσεις Βαρθολομαίου στο «ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα», συνεννόηση Φαναρίου – Ουάσιγκτον και αμερικανικό «δάκτυλο», προκειμένου να στηριχτεί το Κίεβο και η εκεί αμερικανική πολιτική εναντίον της Ρωσίας.

Πρόσφατα, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάϊκ Πομπέο, επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη, για να δει μόνον τον Οικουμενικό Πατριάρχη, αρνούμενος να συναντήσει Τούρκους κυβερνητικούς παράγοντες. Κάτι που προκάλεσε τα έντονα, επιθετικά σχόλια της Αγκυρας.

Αγκυρα – Οικουμενικό Πατριαρχείο

Τις δηλώσεις Κυρίλλου, όπως ήταν αναμενόμενο, αναπαρήγαγε εκτεταμένα ο τουρκικός Τύπος. Ενδεικτικές είναι οι αναφορές της εφημερίδας, Yeni Safak, η οποία, αναφερόμενη στις δηλώσεις του Ρώσου Πατριάρχη, γράφει ότι «η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι τιμωρία Θεού στον Ρωμιό Πατριάρχη».

Να σημειωθεί ότι και η Αγκυρα δεν αναγνωρίζει το οικουμενικό στάτους του Πατριαρχείου και ισχυρίζεται πως πρόκειται για μια «τοπική» (!) Εκκλησία.

Ρωσία – Μεσόγειος – Μ.Ανατολή

Ιδιαίτερη έκταση στο θέμα, ως ήταν αναμενόμενο, έδωσε το ρωσικό δίκτυο, Sputnik, στην τουρκική γλώσσα, αναφέροντας πως ο Κύριλλος είπε ότι «αυτοί που βρίσκονται πίσω από τον Ρωμιό Πατριάρχη Φαναρίου και προκαλούν τη διαμάχη, επιθυμούν να χωρίσουν την Ορθόδοξη Ρωσία από τα Ορθόδοξα αδέλφια της στη Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή».

Παραθέτει, επίσης, τις τοποθετήσεις του ότι «οι ενέργειες του Βαρθολομαίου να αποκόψει την ουκρανική από την ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, είχαν συνέπειες που εκπορεύθηκαν από τον Θεό, διότι η αμαρτία που διαπράχθηκε ήταν πολύ μεγάλη. Ο Πατριάρχης, Βαρθολομαίος, έβαλε τους σχισματικούς στην εκκλησία του Κιέβου και έχασε την Αγία Σοφία. Το κτίσμα μετατράπηκε σε τζαμί».

Κατά τον Κύριλλο, «ο Βαρθολομαίος, η θέση του οποίου στην Τουρκία είναι πολύ δύσκολη, δεν μπόρεσε να μην υποκύψει στις μεγάλες πολιτικές πιέσεις που είναι συνδεδεμένες με ένα από τα κράτη που βρίσκεται στο προσκήνιο, και να πει “όχι”, με αποτέλεσμα η Αγία Σοφία να αλλάξει καθεστώς».