Το Λ.Σ στην εμπόλεμη κατάσταση – Το κοινωνικό έργο στην κατοχή – Ο Αγώνας του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού

• ΤΟ Λ.Σ ΣΤΗΝ ΕΜΠΟΛΕΜΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

• ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Λ.Σ. ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

• Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

Πέρασαν 81 χρόνια, από τότε που η Ελλάδα ανηφόριζε στο δρόμο του μεγαλείου, που έμεινε στη νεότερη Ιστορία σαν “έπος του 40”. Η απάντηση ήταν μεγαλειώδης και κατέπληξε τους πάντες.

Θα ήταν παράλειψη στην ιστορική μνήμη αν δεν αναφερθούμε στον αγώνα του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού και στο Λιμενικό Σώμα που έγραψε την δική του ιστορία, στον πόλεμο, στη ναζιστική κατοχή και την αντίσταση με όσες αρμοδιότητες του απέμειναν αφού η κατοχική κυβέρνηση φρόντισε και περιόρισε τα καθήκοντα του Λιμενικού Σώματος.

ΤΟ Λ.Σ ΣΤΗΝ ΕΜΠΟΛΕΜΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Με την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο το Λιμενικό Σώμα ανέλαβε τις ευθύνες του και ανταπεξήλθε με επιτυχία και στην στρατιωτική αποστολή του. Όλες οι στρατιωτικές θαλάσσιες μεταφορές διεξήχθησαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και δεν έλειψε ο εφοδιασμός του στρατού σε όλη την σκληρή εκείνη περίοδο.

Τα 1600 περίπου επιταχθέντα πλοία και σκάφη κάθε κατηγορίας κάλυψαν χωρίς καμία καθυστέρηση τις στρατιωτικές και επισιτιστικές ανάγκες.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Δ.Θ.Μ αναγκάστηκε να μετακομίσει τρεις φορές λόγω των ζημιών που υπέστησαν τα γραφεία της από τους συνεχείς βομβαρδισμούς ενώ το Γ.Ε.Ν.Ε προέβη άμεσα στην πολιτική επιστράτευση των ναυτικών και στην άμεση επάνδρωση των πλοίων.

Από τις κεντρικές υπηρεσίες, τον γιγάντιο μηχανισμό του Κ.Λ. Πειραιώς μέχρι τους ακραίους «πολεμικούς» λιμένες οι Λιμενικές Αρχές προσαρμόστηκαν  στη νέα κατάσταση περνώντας από το ειρηνικό τους έργο στη νέα μορφή καθηκόντων που είχαν αναλάβει και συνοψιζόταν στην εξυπηρέτηση της εθνικής πολεμικής προσπάθειας και στην συνέχεια της αντίστασης.

Δεν μπορούν να ξεχασθούν οι θυσίες των εκτελεσθέντων αξιωματικών ΚΩΤΟΥΛΑ, ΚΑΖΑΚΟΥ και ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ, ούτε όμως και η γενικότερη συμμετοχή των Λιμενικών στην Εθνική μας Αντίσταση, που μέσω των πλοίων ή των ναυτικών συγκέντρωναν και έστελναν πληροφορίες στο εξωτερικό ή φυγάδευαν αγωνιστές.

Το Λ.Σ. είχε αρκετές απώλειες σε έμψυχο υλικό. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι περιπτώσεις του κελευστή  Γρηγόρη Μουρμούρη, ο οποίος βασανίστηκε και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, του Πολίτη, του αντιπλοιάρχου Γεωργακόπουλου, ο οποίος συνελήφθη και βασανίστηκε από τους Γερμανούς, του Ιωάννη Μαυρέα που εκτελέστηκε επίσης, αλλά και πολλών άλλων που συνελήφθησαν και βασανίστηκαν ή εκτοπίστηκαν.

Στελέχη του Λιμενικού Σώματος που διέφυγαν στη Μέση Ανατολή εργαζόμενοι από εκεί σε διάφορες Υπηρεσίες της ελεύθερης Ελλάδας στο εξωτερικό προσέφεραν έργο υποστήριξης στην Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία, που δεν υπέστειλε την σημαία μας αλλά συνέχιζε τον αγώνα μετέχοντας ενεργά στις νηοπομπές των συμμάχων. Το προξενικό λιμεναρχείο της Σμύρνης εκείνη την περίοδο προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες εξυπηρετώντας περίπου 35.000 πρόσφυγες.

Η παγκόσμια μορφή που είχε πάρει ο πόλεμος και η πυκνή κίνηση των ελληνικών πλοίων σε όλους τους ωκεανούς ανέδειξε τη συμβολή των Προξενικών Λιμεναρχείων.

Πέραν του έργου των Αξιωματικών που επάνδρωναν τα Προξενικά Λιμεναρχεία, αξιοσημείωτη ήταν και η προσφορά του Κελευστή ΔΡΙΒΑ Αναστασίου στη Ναυτική Διοίκηση της Βηρυτού και της Χάϊφας στην εκτέλεση των λιμενικών καθηκόντων του.

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Λ.Σ. ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Οι Έλληνες ναυτικοί οδηγήθηκαν σχεδόν στον αφανισμό. Τα ακτοπλοϊκά και τα ιστιοφόρα χάθηκαν. Τα ποντοπόρα ξεκόπηκαν από την πατρίδα, συνεχίζοντας στους ωκεανούς με αφάνταστες θυσίες στον αγώνα. Το πρόβλημα των ναυτικών, τόσο των άνεργων όσο και των οικογενειών εκείνων που είχαν φύγει στα ποντοπόρα πλοία, ορθώθηκε σαν ένα από τα οξύτερα προβλήματα της κατεχόμενης χώρας.

Τότε το Λ.Σ. με πλήρη συναίσθηση της ευθύνης του πήρε τη θέση του κοινωνικού φορέα για την ανακούφιση και την οικονομική ενίσχυση των ελλήνων ναυτικών και των οικογενειών τους, μέσω του Κεφαλαίου Ανεργίας και Ασθενείας και του Ν.Α.Τ υπό μορφή παροχών (συντάξεων και υγειονομικής περίθαλψης) με την ελαστική πιστοποίηση των δικαιούχων και την επέκτασή τους σε άλλες συγγενείς κατηγορίες, στηρίχθηκαν ναυτικές οικογένειες, όπου στη διάρκεια της κατοχής «κάτω από τη μύτη» των κατακτητών λάμβαναν οικονομικές ενισχύσεις για την συντήρησή τους ακόμα και οικογένειες όταν ο ναυτικός μέλος της οικογένειας επάνδρωνε τα πλοία των συμμαχικών νηοπομπών.

Εκεί όμως που η προσφορά του Λιμενικού Σώματος έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη σωτήρια προστασία των ναυτικών και των οικογενειών τους ήταν η σχεδίαση και η υλοποίηση του συστήματος των λεγόμενων Οικονομικών Συσσιτίων Εργατών Θαλάσσης (Ο.Σ.Ε.Θ), το οποίο δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστό ώστε να εξαρθεί η σημασία του.

Εμπνευστής και πρωτεργάτης του αθόρυβου έργου ο Υποπλοίαρχος Λιμενικού Πάνος Παγώνης όπου μαζί με τους συνεργάτες, τους προέδρους των ναυτεργατικών σωματείων υλοποίησαν το σωτήριο πρόγραμμα συσσιτίων σε πλήρη ομοφωνία με τη Διεύθυνση Πρόνοιας του ΥΕΝ και τον εφοπλισμό. Μια ολιγομελής ευκίνητη διοικητική επιτροπή του Ο.Σ.Ε.Θ, προεδρευόμενη από τον πρόεδρο της Ενώσεως Πλοιάρχων Γρηγόριο Κυριαλό, και μέλη τον εφοπλιστή Παναγή Γιαννουλάτο και τον Πρόεδρο των Ραδιοτηλεγραφητών Θανάση Παπαναστασόπουλο και τον  Υποπλοίαρχο ΠΑΓΩΝΗ αποτέλεσε τη ψυχή και το νου των ΟΣΕΘ, συνεπικουρούμενη από αξιωματικούς του Λιμενικού και του Εμπορικού Ναυτικού και με αποσπασμένους υπαξιωματικούς λιμενικούς και πολιτικούς υπαλλήλους του ΥΕΝ. Υπολογίζεται ότι διανέμονταν καθημερινά περισσότερες από 25.000 μερίδες τροφής σε μια εποχή που η εξασφάλιση του επιούσιου ήταν θέμα επιβίωσης.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

Οι απώλειες του Ε.Ε.Ν πρέπει να συγκριθούν με εκείνες του συνόλου των απωλειών των συμμαχικών εμπορικών πλοίων διαρκούντος του Β΄ Π.Π. Κατά τα βρετανικά στοιχεία, οι Σύμμαχοι έχασαν συνολικά περί τα 2.600 εμπορικά πλοία, τα 95% των οποίων στον Ατλαντικό. Οι απώλειες του Ελληνικού Ε.Ν ανήλθαν στο 14% του συνολικού αριθμού των βυθισθέντων συμμαχικών εμπορικών πλοίων κατά τον Β΄ Π.Π.

Και για να μην ξεχνάμε, ο αριθμός των Ελλήνων ναυτικών που χάθηκαν σε όλες τις θάλασσες του κόσμου έφθασε τους 2.500, τα δε Ελληνικά πλοία (μικρά πλοιάρια–μεγάλα) που βυθίστηκαν, αιχμαλωτίσθηκαν και γενικότερα απωλέσθηκαν στην διάρκεια αυτού του αγώνα έφθασαν τα 600.

Δεν είναι εφικτό στη συνοπτική αυτή αναφορά να μνημονευτούν όλα τα δράματα και τα επιτεύγματα του Ε.Ε.Ν κατά τον Β΄ Π.Π. Γι’ αυτό γίνεται ενδεικτικά μνεία σε δύο ιδιαίτερα σημαντικά περιστατικά.

Το πρώτο αφορά το πλοίο «ΝΙΚΟΛΑΟΣ  Γ. ΚΟΥΛΟΥΚΟΥΝΤΗΣ», το οποίο υπό την πλοιαρχία του Κωνσταντίνου Πανώργιου, επέτυχε παρά τους κινδύνους και τις δυσκολίες, να εισέλθει στις 2-2-1943 στο λιμένα της Λιβύης και να εκφορτώσει πολύτιμα καύσιμα για το Βρετανικό Στράτευμα που πολεμούσε στη Βόρεια Αφρική.

Το δεύτερο αφορά το φορτηγό «ΕΛΠΙΣ», υπό την πλοιαρχία του Νικολάου Κουβαλιά, πλησίασε υπό σφοδρότατο βομβαρδισμό την Λιβύη και εκφόρτωσε καύσιμα για τα Βρετανικά στρατεύματα.

Η συμβολή της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή οποία υπήρξε τεράστια, πολύπλευρη και ανεκτίμητη είχε όμως και μεγάλο τίμημα σε ανθρώπινο δυναμικό. Την επομένη του πολέμου η Ελλάδα βρίσκεται με απώλειες στο 77% των πλοίων της και στο 73% της χωρητικότητά της.

Η χώρα μας μετά τον πόλεμο κατόρθωσε να αναγεννηθεί και να αναπτύξει για άλλη μια φορά ένα άξιο εμπορικό ναυτικό καθώς η πολιτεία, ο εφοπλισμός και οι ναυτικοί ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα των καιρών δημιουργώντας το νέο ελληνικό στόλο.

Το ναυτιλιακό θαύμα βασίστηκε και θα συνεχίσει να βασίζεται σ΄αυτόν ακριβώς το συνδυασμό τον οποίο το Λιμενικό Σώμα στήριξε και υπηρέτησε από τότε μέχρι σήμερα οπλισμένο με τις κατάλληλες γνώσεις και την 100ετή πλέον εμπειρία του.

Κωνσταντίνος Γκώνιας

Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)

limenikanea.gr