“Ο Πρωθυπουργός της εμπιστοσύνης μας”

Χωρίς εμπιστοσύνη, η κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει. Σκεφθείτε μια πόλη, όπου οι οδηγοί των αυτοκινήτων δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον ως προς τη στοιχειώδη τήρηση κανόνων κυκλοφορίας. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε παραμικρή διασταύρωση, με φανάρι ή χωρίς, ακόμη και όσοι έχουν προτεραιότητα σταματούν, επειδή «ποιός ξέρει τι μπορεί να κάνει ο άλλος!».

Στην πολιτική ισχύει το ίδιο. Ο λαός πρέπει έστω στοιχειωδώς, έστω με διαβαθμίσεις, να εμπιστεύεται τους πολιτικούς που τον εκπροσωπούν. Τον όποιο Υπουργό για τα σοβαρά ζητήματα της αρμοδιότητάς του, τον Πρωθυπουργό για τα βαρύτερα ζητήματα της χώρας και για το συντονισμό του κυβερνητικού έργου. Αλλιώς η δημοκρατία, πολίτευμα λαϊκής κυριαρχίας, παύει να λειτουργεί. Το θύμισε άλλωστε πρόσφατα (30/8/2022, βλ. στο constitutionalism.gr) ο τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας Π. Παυλόπουλος, συνδέοντας το θέμα με την προσωπική πολιτική ευθύνη ενός Πρωθυπουργού.

Σχετικά είναι και τα εξής: Ο λαός περιμένει από τον Πρωθυπουργό να κατέχει όχι τα πάντα αλλά τα βασικά θέματα της χώρας. Περιμένει επίσης από τους Υπουργούς, και γενικά από όσους ασκούν ηγετική εξουσία και ευθύνη σε ειδικούς τομείς, να γνωρίζουν τα βασικά θέματα των Υπουργείων τους.

Τα παραπάνω αφορούν τον οποιοδήποτε Πρωθυπουργό υπό το Ελληνικό Σύνταγμα. Αφορούν επομένως και τον σημερινό. Τί έχει συμβεί όμως;

Με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας όπως είναι γνωστό ο Πρωθυπουργός κράτησε ο ίδιος άμεσα την ευθύνη για την ΕΥΠ. Με την επιλογή του αυτή, έστειλε στο λαό ένα διπλό μήνυμα, επικοινωνιακό – συμβολικό αλλά και θεσμικό: Πρώτο, ότι η συγκεκριμένη υπηρεσία έχει καίρια σημασία για τη διακυβέρνηση της χώρας. Δεύτερο, ότι της αποδίδει τόση σημασία, ώστε να απομονώνει και να διαθέτει γι΄ αυτήν ένα μερίδιο του πολύτιμου χρόνου του και να εγγυάται ο ίδιος απέναντι στο λαό την καλή της λειτουργία. Όχι βέβαια με δικές του επιχειρησιακές δράσεις, αλλά με ειδική εποπτεία και ευθύνη του.

Θυμίζουμε ότι κάθε Πρωθυπουργός ή Υπουργός οφείλει να γνωρίζει τα σημαντικά θέματα της ζώνης ευθύνης του.

Ήταν η παρακολούθηση του επικεφαλής ενός άλλου και μάλιστα αντίπαλου κοινοβουλευτικού κόμματος θέμα σημαντικό για τον μεγάλο υπεύθυνο των παρακολουθήσεων; Ναι, πιο σημαντικό δεν γίνεται! Ήταν οι άμεσοι υφιστάμενοι του Πρωθυπουργού γνώστες των πολιτικών και προσωπικών του ευθυνών και άνθρωποι της εμπιστοσύνης του; Προφανέστατα ναι, όπως δείχνει η συγγένεια του ενός και η φωτογραφική υποβάθμιση προσόντων για την επιλογή του άλλου! Ακόμη κι αν η παρακολούθηση θα ήταν νόμιμη (έγραψα και παλαιότερα εδώ την αρνητική μου γνώμη), ο Πρωθυπουργός θα όφειλε να την γνωρίζει και να την αποτρέψει, εφόσον οι θεσμικοί όροι της δεν συνέτρεχαν ή η αιτιολόγηση της τόσο βαριάς πράξης δεν ήταν ειδική και εμπεριστατωμένη.

Όπως ξέρουν όλοι, ο Πρωθυπουργός απάντησε πανηγυρικά «εγώ δεν γνώριζα». Φυσικά, οι πλείστοι πολίτες δεν τον πίστεψαν. Και, επίσης φυσικά, η εμπιστοσύνη του εντολοδόχου λαού δεν μπορεί αυτό να το αντέξει. Ευκολότερα θα μπορούσε να δεχθεί ένα λάθος ερμηνείας ή εφαρμογής του νόμου, παρά την προδοσία της εμπιστοσύνης ή ένα ψέμα.

Πρέπει να το καταλάβει και να παραιτηθεί.*

ΣΗΜΕΙΩΣΗ*. Στον Τύπο έγιναν πρόσφατα αρκετές αναφορές στον αντικειμενικό χαρακτήρα της πολιτικής ευθύνης, τον οποίο υποστηρίζουν οι Έλληνες συνταγματολόγοι. Ένας ποινικολόγος ή ένας ιστορικός του Δικαίου βλέπουν αντίθετα την έννοια της ευθύνης από ιστορικο-κοινωνική, ψυχολογική, ηθική άποψη ως σύμφυτη με ένα προσωπικό χαρακτήρα (κάποτε αμάρτημα, πλέον ενοχή, υπαιτιότητα κλπ). Η σαφής σύνδεση της παραίτησης του Πρωθυπουργού ούτως ή άλλως με υπεύθυνες επιλογές του καθιστά περιττό να συζητήσουμε εδώ τα σχετικά.

Νίκος Παρασκευόπουλος

news247.gr

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.