Στεγαστική κρίση: Άκρως δυσοίωνες οι προβλέψεις – Κίνδυνος «έκρηξης» της αστεγίας

Βρισκόμαστε εντός της δίνης μιας παγκόσμιας στεγαστικής κρίσης. Περίπου 1,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως στερούνται επαρκούς στέγασης, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών – και οι ειδικοί λένε ότι αυτό μπορεί να αυξηθεί στα 3 δισεκατομμύρια μέχρι το 2030.

Προκειμένου να στεγαστούν αυτά τα 3 δισεκατομμύρια, ο κόσμος θα χρειαστεί να χτίζει 96.000 νέα οικονομικά προσιτά σπίτια κάθε μέρα, λέει το Πρόγραμμα Ανθρώπινων Εγκαταστάσεων των Ηνωμένων Εθνών.

Ταχεία αστικοποίηση, πτώση της δημόσιας στέγασης, έλλειψη κρατικής παρέμβασης

Στην έκθεσή του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ πέρυσι, ο Μπαλακρίσναν Ρατζαγκοπάλ, ο Ειδικός Εισηγητής για το δικαίωμα στην επαρκή στέγαση, είπε ότι «οι βασικοί παράγοντες που οδηγούν στην κρίση της οικονομικής προσιτότητας έχουν τις ρίζες τους σε διαρθρωτικές αλλαγές που καλύπτουν τις τελευταίες δεκαετίες».

Χρηματιστικοποίηση της στέγασης

Ανέφερε την ταχεία αστικοποίηση, μια πτώση στη δημόσια στέγαση και την έλλειψη κρατικής παρέμβασης ως μερικές από τις αιτίες.

Ο Ρατζαγκοπάλ επεσήμανε επίσης την χρηματιστικοποίηση της στέγασης ως κλειδί για την κρίση, λέγοντας ότι «μεταμόρφωσε τη στέγαση από θεμελιώδη κοινωνική αναγκαιότητα σε επενδυτικό εργαλείο, αφαιρώντας την από την εγγενή της λειτουργία να παρέχει ασφαλείς και αξιοπρεπείς χώρους διαβίωσης».

Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν ιστορίες ατόμων που βρίσκουν τις δικές τους λύσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο -το οποίο βρίσκεται στην κορυφή του παρακάτω διαγράμματος για το υψηλότερο ποσοστό ατόμων που αναφέρονται ως άστεγοι στον ΟΟΣΑ- ένας πρώην τοξικομανής έχει προσφέρει σε εκατοντάδες άστεγους δωρεάν κρεβάτι στο μικρό διαμέρισμά του από το 2020.

Αλλά, φυσικά, αυτά τα μοναδικά μεμονωμένα μέτρα δεν αρκούν για την αντιμετώπιση μιας παγκόσμιας κρίσης: αυτό που χρειάζεται είναι συντονισμένες, συστημικές λύσεις.

Το Πλαίσιο για το Μέλλον της Ακίνητης Περιουσίας -μιαν έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ- παρέχει έναν οδικό χάρτη για την επανεξέταση της προσέγγισής μας στα κτήρια, που βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: της βιωσιμότητας, της βιωσιμότητας, της ανθεκτικότητας και της οικονομικής προσιτότητας.

Άλλες πρωτοβουλίες βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη. Ακολουθούν τέσσερα παραδείγματα «πραγματικών λύσεων» για τη στεγαστική κρίση.

1. Κοινοτικά Καταπιστεύματα Γης (CLT)

Τα CLT είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που αποκτούν γη και την αφαιρούν από την κερδοσκοπική αγορά ακινήτων, συνήθως μέσω μακροχρόνιων μισθώσεων γης από ανανεώσιμες πηγές.

Το CLT διατηρεί την κυριότητα της γης, ενώ τα σπίτια σε αυτή τη γη μπορούν να ενοικιάζονται, να κατοικούνται από ιδιοκτήτες ή να ανήκουν σε συνεταιρισμό. Τυχόν κέρδη από τη στέγαση επανεπενδύονται στην κοινότητα αντί να πηγαίνουν σε ιδιώτες προγραμματιστές ή ιδιοκτήτες.

Ο στόχος με τα CLT είναι να διασφαλιστεί η μόνιμη οικονομική προσιτότητα, με περιορισμούς μεταπώλησης στις μονάδες ώστε να διατηρούνται εντός της οικονομικής εμβέλειας των ατόμων με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.

Ένα παράδειγμα CLT είναι η Dudley Neighbors Incorporated (DNI) που προστατεύει πάνω από 30 στρέμματα ελεγχόμενης από την κοινότητα γης στις συνοικίες Roxbury και North Dorchester της Βοστώνης, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το CLT δημιουργήθηκε από την Dudley Street Neighborhood Initiative (DSNI) το 1988 και τώρα διευθύνει 228 μόνιμες οικονομικές μονάδες στέγασης, εμπορικά ακίνητα, αστικά αγροκτήματα και κοινοτικούς κήπους και παιδικές χαρές.

2. Συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ)

Οι ΣΔΙΤ για οικονομικά προσιτή στέγαση είναι μια συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων και εταιρειών του ιδιωτικού τομέα για τη χρηματοδότηση, την ανάπτυξη και τη διαχείριση έργων προσιτής στέγασης. Συνήθως, η κυβέρνηση παρέχει γη, δικαιώματα ανάπτυξης και φορολογικά κίνητρα ή επιδοτήσεις, ενώ οι κατασκευαστές κατοικιών και οι επενδυτές συνεισφέρουν με χρηματοδότηση, αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, κατασκευαστική τεχνογνωσία και λειτουργική διαχείριση.

Ένα παράδειγμα ΣΔΙΤ για τη δημιουργία οικονομικά προσιτών κατοικιών είναι η ανάπλαση του Ivanhoe Estate στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας. Το έργο 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι μια κοινοπραξία μεταξύ της κυβέρνησης της Νέας Νότιας Ουαλίας (NSW) και των ιδιωτικών προγραμματιστών Frasers Property Australia και Mission Australia Housing και στοχεύει να μετατρέψει ένα πρώην δημόσιο συγκρότημα κατοικιών στο Macquarie Park σε μια οικιστική περιοχή μικτής θητείας.

Η ανάπτυξη 3.000 κατοικιών θα περιλαμβάνει τουλάχιστον 950 κατοικίες κοινωνικής στέγασης και επιπλέον 128 οικονομικά προσιτές κατοικίες για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Η κυβέρνηση της Νέας Νότιας Ουαλίας συνεισέφερε τη γη και θα διατηρήσει την κυριότητα του στοιχείου κοινωνικής στέγασης, ενώ η Frasers Property Australia και η Mission Australia Housing είναι υπεύθυνες για τη χρηματοδότηση, το σχεδιασμό και την κατασκευή της ανάπτυξης. Η κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση θα ανήκει και θα διαχειρίζεται από παρόχους κοινοτικής στέγασης.

3. Οικοδομικά υλικά χαμηλού κόστους

Ορισμένες χώρες σε όλο τον κόσμο κατασκευάζουν σπίτια από υλικά χαμηλού κόστους αντί από τούβλα και κονίαμα, για να μειώσουν την τιμή της κατοικίας και να επιταχύνουν τη διαδικασία κατασκευής. Ένα τέτοιο έθνος είναι η Ινδία, όπου οι ειδικοί εκτιμούν ότι υπάρχει έλλειψη κατοικιών 34 εκατομμυρίων μονάδων.

Η ινδική κυβέρνηση βρίσκεται στη διαδικασία κατασκευής χιλιάδων κατοικιών χρησιμοποιώντας γύψο ενισχυμένο με ίνες γυαλιού (GFRG) που συνδυάζει γύψο, ένα κοινό ορυκτό, με ίνες γυαλιού για να δημιουργήσει ένα ισχυρό αλλά ελαφρύ πάνελ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τοίχους, δάπεδα και στέγες.

Τα πάνελ GFRG μπορούν να προκατασκευαστούν και στη συνέχεια να μεταφερθούν στο εργοτάξιο, για να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος κατασκευής και να μειωθεί το κόστος εργασίας.

Το κόστος κατασκευής ενός σπιτιού GFRG μπορεί να είναι 20-30% φθηνότερο από αυτό ενός ακινήτου από τούβλα και κονίαμα, λόγω των χαμηλών τιμών του γύψου, της μειωμένης ανάγκης για τσιμέντο και χάλυβα και του προαναφερθέντος μειωμένου κόστους εργασίας.

4. Τρισδιάστατα εκτυπωμένα σπίτια

Στα τρισδιάστατα εκτυπωμένα σπίτια, τα κύρια δομικά στοιχεία, όπως τοίχοι και θεμέλια, κατασκευάζονται χρησιμοποιώντας τρισδιάστατους εκτυπωτές βιομηχανικού μεγέθους, οι οποίοι ακολουθούν ένα ψηφιακό σχέδιο για να «εκτυπώσουν» το ακίνητο στρώμα προς στρώμα χρησιμοποιώντας τσιμέντο, σκυρόδεμα και άλλα δομικά υλικά.

Μετά την τρισδιάστατη εκτύπωση της δομής του πυρήνα, οι κατασκευαστές προσθέτουν άλλα μέρη όπως τα παράθυρα, τα υδραυλικά και την ηλεκτρική καλωδίωση μέσω παραδοσιακών μεθόδων κατασκευής.

Τα κύρια οφέλη των κατοικιών που εκτυπώνονται με 3D είναι ο μειωμένος χρόνος κατασκευής -η «εκτύπωση» των θεμελίων και των τοίχων μπορεί να διαρκέσει 24-48 ώρες- και το χαμηλότερο κόστος καθώς τα ακίνητα εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 20% φθηνότερα από τα παραδοσιακά χτισμένα σπίτια.

Στο Τέξας, κατασκευάζεται η μεγαλύτερη κοινότητα τρισδιάστατων κατοικιών στον κόσμο, με 100 τέτοια ακίνητα να κατασκευάζονται ως μέρος μιας ευρύτερης ανάπτυξης στο Georgetown που ονομάζεται Wolf Ranch. Η ανάπτυξη είναι μια συνεργασία μεταξύ της τεξανικής κατασκευαστικής εταιρείας ICON, της εταιρείας κατασκευής κατοικιών Lennar και της δανικής αρχιτεκτονικής πρακτικής Bjarke Ingels Group (BIG). Τα τρισδιάστατα εκτυπωμένα σπίτια κυμαίνονται σε μέγεθος από 1.500 έως 2.100 τετραγωνικά πόδια, έχουν τρία έως τέσσερα υπνοδωμάτια και πωλούνται από 475.000 έως 599.000 δολάρια.