Οι απευθείας αναθέσεις σε δημόσιες συμβάσεις τσατίζουν την Κομισιόν

Δύσκολες διαπραγματεύσεις περιμένουν το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης Μητσοτάκη το επόμενο διάστημα. Στο μενού βρίσκεται το αίτημα του Οκτώβρη για τη δυνατότητα εκταμίευσης της 5ης δόσης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, συνολικού ύψους 3,6 δισ. ευρώ. Τα 2,3 δισ. ευρώ αφορούν δάνεια και το 1,3 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις. Χρήματα που το Μαξίμου θεωρεί απολύτως αναγκαία ενόψει της κατάθεσης του νέου προϋπολογισμού για το 2025. Με δεδομένο δε ότι οι πρόσφατες εξαγγελίες στη ΔΕΘ δεν έφεραν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών και η δημοτικότητα του Κυριάκου Μητσοτάκη, η νέα δόση κρίνεται απαραίτητη για νέα “μικρά καλάθια” επιδομάτων. 

Το “αγκάθι” στις επικείμενες διαπραγματεύσεις μεταξύ των 28 προαπαιτούμενων είναι η διαδικασία των αναθέσεων στις δημόσιες συμβάσεις. Αυτές, σύμφωνα με το οικονομικό ρεπορτάζ, βρίσκονται στο μικροσκόπιο ελέγχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ζητούνται “βελτιώσεις”. Το θέμα δεν είναι μόνο οι “δυσλειτουργίες” στη διαδικασία ανάθεσης. Κυρίως εστιάζει στις απευθείας αναθέσεις στο πλαίσιο της “καταπολέμησης της διαφθοράς” στη διοίκηση. Πίσω από τις προσεκτικές διατυπώσεις στην απαίτηση “τροποποίηση της εθνικής στρατηγικής για τις δημόσιες συμβάσεις”, “βελτίωσης του πλαισίου αναθέσεων”, “λήψης μέτρων ανάπτυξης ικανοτήτων και καταπολέμησης της διαφθοράς”, “νέο σύστημα ανταμοιβών”, κρύβεται η διαπίστωση ότι στην Ελλάδα η ανάθεση δημοσίων συμβάσεων ταυτίζεται με τη διαφθορά στη διοίκηση!

Νέα παρέμβαση για παλιό καθεστώς

Η παρέμβαση της Κομισιόν η οποία με τη χρήση “θεσμικής ορολογίας”, προειδοποιεί τη χώρα μας πως θα υπάρξει πρόβλημα στην εκταμίευση της νέας-5ης δόσης από το σύνολο των 36 δισ. ευρώ που προορίζονται για την Ελλάδα, επαναφέρει στο επίκεντρο τις διαπιστώσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου για το καθεστώς των απευθείας αναθέσεων. Πολλά από εκείνα τα στοιχεία για τις αναθέσεις της διετίας 2021-2022 ελήφθησαν υπόψη από τους τεχνοκράτες της Κομισιόν. Η έκθεση καταπέλτης του Ελεγκτικού συνεδρίου έβγαζε στη φόρα στοιχεία που φωτογράφιζαν ένα διεφθαρμένο καθεστώς ταγμένο στην κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος. Εν συντομία, το Ελεγκτικό συνέδριο αναφέρονταν σε έλεγχο 314.006 απευθείας αναθέσεων με συνολικό προϋπολογισμό 4,45 δισ. ευρώ, πολλές εξ΄αυτών χωρίς κριτήρια, χωρίς κανέναν ανταγωνισμό και χωρίς την προβλεπόμενη έκπτωση. Με επίκληση τον “απρόβλεπτο” και “επείγοντα” χαρακτήρα των έργων αποφασίζονταν οι απευθείας αναθέσεις, ενώ συχνά γίνονταν κατάτμηση των έργων ώστε να καλυφθεί το ύψος της επιτρεπόμενης δαπάνης χωρίς διαγωνισμούς. Σε πολλές περιπτώσεις δεν καθορίζονταν με σαφήνεια το αντικείμενο της σύμβασης, ούτε περιγραφόταν ο υπολογισμός της εκτιμώμενης δαπάνης. Δεν υπήρχαν κριτήρια διαφάνειας στην επιλογή του αναδόχου, ειδικά όταν διενεργούνται επανειλημμένες αναθέσεις στον ίδιο ανάδοχο.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ελεγκτικού συνεδρίου το υψηλότερο ποσοστό απευθείας αναθέσεων παρατηρήθηκε στα νοσοκομεία. Στην πλειονότητα των συμβάσεων που ελέγχθηκαν η επιλογή των αναδόχων δεν έγινε βάσει έρευνας αγοράς ή άλλων διαφανών κριτηρίων.

Ίδια τακτική και το 2024

Οι διαπιστώσεις του Ελεγκτικού συνεδρίου δεν οδήγησαν στη λήψη κάποιου μέτρου από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Αντιθέτως οι δημόσιοι οργανισμοί συνέχισαν την ίδια τακτική και το 2024. Με βάση τα στοιχεία που Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ), το 4μηνο Ιανουάριος – Απρίλιος 2024 υπογράφηκαν συνολικά 67.804 συμβάσεις, ποσού 6,252 δισ. ευρώ. Οι απευθείας συμβάσεις αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα. Από τις 67.804 συμβάσεων, οι 49.135 είναι με απευθείας ανάθεση, με το ποσοστό τους να ανέρχεται στο 72% του συνόλου. Σε ότι αφορά το ύψος των αναθέσεων οι οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης προηγείται με 1,6 δισεκ. ευρώ, ακολουθεί η κεντρική διοίκηση με 1,2 δις, οι φορείς υγείας με 604 εκατ. Όλοι οι υπόλοιποι φορείς περιλαμβάνονται σε μια ενιαία κατηγορία ως “λοιποί φορείς” με αξία 2,85 δισεκ. ευρώ.

Εν τω μεταξύ η είδηση στις αρχές του μήνα πως στο μικροσκόπιο του υπουργείου Εσωτερικών μπαίνουν οι συμβάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης εκτιμάται ως κίνηση κυβερνητικής παρέμβασης ενόψει των διαπραγματεύσεων με τους τεχνοκράτες της Κομισιόν. Μιας και αυτές οι συμβάσεις έχουν τη μεγαλύτερη αξία για το 4μηνο του 2024, ο έλεγχος θα ενταχθεί στην προθυμία της κυβέρνησης να προχωρήσει στις αλλαγές που ζητά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η υποχρέωση ανάρτησης των συμβάσεων ΟΤΑ στην ειδική πλατφόρμα του «Κόμβου Παρακολούθησης Επιδόσεων Τοπικής Αυτοδιοίκησης deiktesOTA.gov.gr» παρουσιάζεται στους ελεγκτές της Κομισιόν, ως βήμα ψηφιοποίησηςαλλά παράλληλα και ως κίνηση διαφάνειας.

neostrategy.gr