Παρθένα αγορά κερδών τα ιδιωτικά σχολεία

Διόλου τυχαίες είναι οι πρόσφατες εξαγορές, επενδύσεις, συνεργασίες διεθνών επενδυτικών funds και μεγάλων ομίλων με γνωστά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια αλλά και οι εξαγγελίες για την ίδρυση ανώτατων πανεπιστημιακού επιπέδου, ιδιωτικών σχολών μέσα στη νέα “πόλη” του Ελληνικού. Μετά την υγεία που ιδιωτικοποιείται με σταθερούς ρυθμούς και διαρκείς κυβερνητικές παρεμβάσεις, ήρθε η ώρα της παιδείας- εκπαίδευσης. Φυσικά στη χώρα μας διαθέτουμε πληθώρα ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων σε όλες τις βαθμίδες, η ιδιωτική εκπαίδευση ανέρχεται σε σχεδόν 9% στο συνολικό μαθητικό δυναμικό όλης της χώρας. Δεν μιλάμε όμως πλέον για ιδιωτικά σχολεία.

Το πρόσφατο “ντου” διεθνών funds και εφοπλιστικών κεφαλαίων στην παρθένα αγορά της ιδιωτικής παιδείας προϊδεάζει για τις ραγδαίες ανακατατάξεις και αλλαγές που έρχονται. Μια αγορά που μεγαλώνει κατά 25.000 περίπου “καταναλωτές” κάθε χρόνο, τόσοι είναι οι μαθητές που μένουν εκτός ΑΕΙ λόγω της ελάχιστης βάσης εισαγωγής που εισήγαγε η Νίκη Κεραμέως. Παρέμβαση του πολιτικού συστήματος στο μεταξύ, ζητά η ΟΙΛΕ (Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας) με εκτενές υπόμνημα που παραδόθηκε στη Βουλή, σε όλα τα πολιτικά κόμματα. “Ιστορικά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, τα περισσότερα εκ των οποίων με χρέη στο δημόσιο και σε τράπεζες, περνούν υπό τον έλεγχο ξένων επενδυτών. Αναμένεται, δε, το αμέσως επόμενο διάστημα, να υπάρξουν νέες ανακοινώσεις εξαγοράς ιδιωτικών σχολείων. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται στενά με τη νομοθέτηση της δυνατότητας ίδρυσης ιδιωτικών «ανώτατων» ιδρυμάτων, αλλά με τη δραματική και συνειδητή υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης”, τονίζεται στο υπόμνημα.

Αλλάζει ο χαρακτήρας και της ιδιωτικής εκπαίδευσης

Γεγονός είναι πως στη χώρα μας η ιδιωτική εκπαίδευση έχει γερές βάσεις. Σχεδόν το 9% της συνολικής εκπαίδευσης παρέχεται από ιδιωτικά σχολεία κάθε βαθμίδας. Με τις αλλαγές που προώθησε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ήδη από το 2019, τα ιδιωτικά σχολεία αυξάνονται, όπως και οι μαθητές σε αυτά. Στοιχεία που δημοσίευσε η εκπαιδευτική ιστοσελίδα alfavita.gr αναφέρουν ότι και στις δύο βαθμίδες, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ο αριθμός των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία αυξήθηκε από 83.521 σε 97.482, ποσοστό αύξησης την 3ετία 2019-2022 κατά 16,7%. Ο αριθμός των ιδιωτικών νηπιαγωγείων αυξήθηκε σε 817 τη σχολική χρονιά 2021-2022.

Την ίδια περίοδο τα ιδιωτικά γυμνάσια αυξήθηκαν από 99 σε 109 και τα ιδιωτικά Λύκεια από 92 σε 103. Στα ιδιωτικά νηπιαγωγεία το 2022 φοιτούσαν 24.264 μαθητές, στα ιδιωτικά δημοτικά 40.634. Το 2021 στα ιδιωτικά γυμνάσια οι μαθητές έφτασαν τους 17.471 και στα Λύκεια 15.113 μαθητές. Όπως σημειώνει δε η ΟΙΛΕ σχεδόν το ένα τρίτο των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων διοικείται από διεθνείς οργανισμούς και φορείς, ενδεικτικά Pierce American College of Greece, το Anatolia College, την Αμερικανική Γεωργική Σχολή, το Κολλέγιο Αθηνών, τα ελληνογαλλικά σχολεία.

Με βάση τα παραπάνω γεννάται το ερώτημα τι καινούργιο μπορεί να φέρει η επέλαση των διεθνών ομίλων. Ουσιαστικά εξελίσσεται μια διαδικασία αντικατάστασης της δημόσιας εκπαίδευσης από ημι-ιδιωτικές και ιδιωτικές μορφές παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Σχέδιο που εξυπηρετείται από τις στοχευμένες νομοθετικές παρεμβάσεις των τελευταίων ετών και αφορούν στην απορρύθμιση του χώρου της ιδιωτικής εκπαίδευσης και στην υποβάθμιση της δημόσιας, όπως η καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και η ενίσχυση των κολλεγίων, οι νόμοι Αρβανιτόπουλου-Κεραμέως για τα ιδιωτικά σχολεία, η κατηγοριοποίηση δημόσιων σχολείων μέσω «αξιολόγησης».

Οι πρόσφατες επενδυτικές κινήσεις στο χώρο της εκπαίδευσης δείχνουν πως η κυβέρνηση στόχευσε και πετυχαίνει τη δημιουργία ενός τριτοκοσμικού υβρίδιου ιδιωτικής παιδείας, όπου δεν ισχύει όρια και στοιχειώδεις κανόνες ελέγχου και εποπτείας. Οι επιχειρηματίες στοχεύουν στην ανάπτυξη πολυδύναμων all inclusive, «εκπαιδευτικές» μονάδες που θα ξεκινούν από την προσχολική αγωγή και θα φτάνουν μέχρι την ανώτατη εκπαίδευση. Προωθείται το μοντέλο της πλήρους εμπορευματοποίησης, για να πάρει κάποιος πτυχίο δεν είναι πλέον απαιτούμενα ο κόπος, η μελέτη, η προσπάθεια, αλλά αρκεί απλώς το χρήμα. Το αγαθό της Παιδείας μετατρέπεται βίαια σε εμπορικό προϊόν (commodity) και οι «ακριβές» του υπηρεσίες θα είναι προσβάσιμες μόνο σε γερά πορτοφόλια, καθώς βαθμολογίες, πτυχία και σπουδές θα έχουν πλέον «τιμή». Όποιος έχει λεφτά, θα σπουδάζει. Όποιος δεν το έχει, θα υποχρεούται να επιλέξει την «αναβαθμισμένη» επαγγελματική εκπαίδευση για να διεκδικήσει τη θέση ενός μεσαίου τεχνίτη, για παράδειγμα του “ψυκτικού από το Περιστέρι”, όπως εύστοχα το είχε προδικάσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης το 2020.

Οι επιχειρηματικές δυνάμεις που ορέγονται το φιλέτο της Παιδείας έχουν διπλή στόχευση, τονίζει η ΟΙΛΕ στο υπόμνημα της. “Αφενός στοχεύουν στην επέκταση της τυπικής ιδιωτικής εκπαίδευσης, από νηπιαγωγείο ως Λύκειο, από το ισχνό -κατά την εκτίμησή τους- 7% σε επίπεδα Κύπρου που καταγράφει ποσοστό πάνω από 20%. Αφετέρου στην αντικατάσταση του δημόσιου Πανεπιστημίου από ιδιωτικές δομές. Κι όλα αυτά τα επιδιώκουν υπό ένα ανεξέλεγκτο καθεστώς κι όχι υπό καθεστώς ισχυρού κρατικού ελέγχου,

Η επέλαση των funds

Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις αλλά και τις πληροφορίες που κατέθεσε εδώ και πολλούς μήνες η ΟΙΛΕ προειδοποιώντας για τις σαρωτικές αλλαγές που έρχονται, υπάρχουν τρία σημαντικά deals. Το πρώτο αφορά στην είσοδο του διεθνούς fund Inspired Education Group στη Σχολή Μωραΐτη. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους ομίλους ιδιωτικής εκπαίδευσης στον κόσμο, που ίδρυσε και διαχειρίζεται ο Λιβανοβρετανός επιχειρηματίας και investment banker Nadim M. Nsouli. Διαθέτει 115 ιδιωτικά σχολεία σε 24 χώρες και 90.000 μαθητές. Το ίδιο fund σύμφωνα με πληροφορίες αναμένεται να προχωρήσει σε στρατηγική συνεργασία με τα “Εκπαιδευτήρια Κωστέα – Γείτονα”, ενώ κυοφορείται μία ακόμη επένδυση σε άλλο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο.Στο μεταξύ ήδη τα “Κωστέα Γείτονα” έχουν συμφωνία με τη Lamda Development για την ανάπτυξη και λειτουργία ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού ιδρύματος πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το «CGS at The Ellinikon».

Το δεύτερο είναι η εξαγορά των Ομίλων ΑΚΜΗ-Μητροπολιτικό Κολλέγιο και ΔΕΛΤΑ από την BC Partners που έως σήμερα κατέχει τη συνδρομητική τηλεόραση της Nova. Στο μεταξύ και η Nova βρίσκεται σε πώληση από διεθνές fund.

Τι τρίτο αφορά στη συμφωνία εξαγοράς οικοπέδων από τη Lamda Development του Ελληνικού στην εταιρεία Skiti Enterprises Company Limited, συμφερόντων της οικογένειας του εφοπλιστή Γιώργου Προκοπίου. Στόχος μεταξύ άλλων είναι και η δημιουργία εκπαιδευτικού ιδρύματος με διεθνές πρόγραμμα.

Στον ίδιο χώρο του Ελληνικού, ας μην ξεχνάμε πως αναμένεται από αρχές του 2025 να λειτουργήσει, μέσω του ομίλου ΗHG από το επενδυτικό κεφάλαιο CVC Capital Partners η πρώτη ιδιωτική Ιατρική Σχολή “Unic” που έλαβε ήδη το πράσινο φώς από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Το γιατί έπρεπε να γνωμοδοτήσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού για ένα εκπαιδευτικό εγχείρημα απαντιέται από την πολυσχιδή δαιδαλώδη επιχειρηματική οντότητα της CVC Capital Partners. Μπαίνει στην αγορά ιδιωτικής εκπαίδευσης μέσω του Πανεπιστημίου Κύπρου αλλά παράλληλα δραστηριοποιείται στο χώρο της υγείας ελέγχοντας ήδη τα έξι μεγάλα νοσοκομεία της χώρας αλλά και το 10% της ΔΕΗ. Ειδικότερα, ο όμιλος της CVC ελέγχει τις εξής έξι μεγάλες νοσοκομειακές μονάδες: Υγεία, Metropolitan Hospital, Μητέρα, Metropolitan General, Λητώ, Creta Interclinic.

Στις επενδυτικές τοποθετήσεις αναφέρεται επίσης η εξαγορά των των εγκαταστάσεων των εκπαιδευτηρίων Δούκα στον Παράδεισο Αμαρουσίου από την Premia Properties και οι δύο πλευρές αναζητούν σχολικές μονάδες προς εξαγορά στη Νότια Ελλάδα.

Οι επιπτώσεις και οι επισημάνσεις από την ΟΙΛΕ

Το φαινόμενο της πλήρους παράδοσης της εκπαίδευσης στο ανεξέλεγκτο κεφάλαιο δεν παρατηρείται μόνο στην Ελλάδα. Καταγράφεται επίσης σε χώρες φτωχές ή αναπτυσσόμενες που εφαρμόζονται σκληρές, νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Η κερδοσκοπική λειτουργία της ιδιωτικής εκπαίδευσης χωρίς εποπτεία και η συνεχής υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης δημιουργεί συνθήκες κοινωνικής αδικίας και αποκλεισμού για τους φτωχότερους πολίτες. Η αυξανόμενη εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης υπονομεύει το δικαίωμα στην Παιδεία για όλους, το συμπέρασμα αυτό ανήκει στον ίδιο τον ΟΗΕ.

Η ΟΙΛΕ επισημαίνει ότι η διαδικασία αυτή άρχισε ήδη από το 2011 όταν όταν «χορηγούμενη» έρευνα για το Σύνδεσμο Ιδιοκτητών ιδιωτικών Σχολείων υποστήριξε ότι απαιτείται η απομάκρυνση της κρατικής εποπτείας από την ιδιωτική εκπαίδευση και η ενίσχυση των ιδιωτικών σχολείων από το κράτος μέσω των κουπονιών (vouchers). Και τα δυο έχουν ήδη συμβεί.

Κεντρικός στόχος είναι πλέον η αναπαραγωγή των κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων με την απονομή τίτλων σπουδών και την πρόσβαση σε πανεπιστημιακή εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας να μην επιτυγχάνεται με την αξία του μαθητή/σπουδαστή, αλλά με τη δύναμη του χρήματος. Η κατάσταση αυτή δεν θα πλήξει μόνο το δημόσιο σχολείο, αλλά και τα πιο μικρά ιδιωτικά που απευθύνονται κυρίως στα μεσαία στρώματα κι έχουν χαμηλότερα δίδακτρα. Παρόλο που οι εκπρόσωποι των διεθνών funds αλλά και οι διοικήσεις των ιδιωτικών Κολλεγίων υποστηρίζουν πως δεν θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές, σχεδιάζει μετά από μια μεταβατική περίοδο δύο ετών, να προωθηθούν οι σαρωτικές αλλαγές, αλλαγές που σύμφωνα με την Ομοσπονδία, έχουν συμφωνηθεί σε υψηλό κυβερνητικό επίπεδο. Μια εκδοχή κάνει λόγο για τη μετατροπή ορισμένων τέτοιων σχολείων σε «διεθνή» με έναν βασικό κορμό 4-5 αντικειμένων να διδάσκονται στα ελληνικά και όλα τα υπόλοιπα στα αγγλικά. Θα δοθεί η δυνατότητα, στο πλαίσιο «αυτονόμησης» των σχολείων, να δίνονται απολυτήρια αναγνωρισμένα από το κράτος, ακόμη και αν δεν ακολουθούν το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας.

Ουσιαστικά προωθείται η κατάργηση του εθνικού απολυτηρίου Λυκείου το οποίο θα μετατραπεί σε χαλαρή πιστοποίηση, χωρίς ουσιαστική εποπτεία της πολιτείας, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα με τους τίτλους των διαφόρων ΙΕΚ.

Σε συνδυασμό με την υποβάθμιση των δημόσιων σχολείων και πανεπιστημίων, στόχος είναι ο μέσος πολίτης να υποχρεωθεί, αν θέλει το παιδί του να σπουδάσει, να στείλει το παιδί του σε μια ιδιωτική υπερδομή που θα ξεκινά από την προσχολική αγωγή και θα φτάνει μέχρι την πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, προειδοποιεί η ΟΙΛΕ, οδεύει προς τον ενταφιασμό του και η ελληνική κοινωνία ξαναγυρνά στην εποχή προ της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Παπανδρέου-Παπανούτσου του 1964 που καθιέρωσε τη δημόσια δωρεάν παιδεία. Όταν σπούδαζαν μόνο οι γόνοι των πλουσίων και τα παιδιά των μη προνομιούχων είτε έβρισκαν φθηνή και κακοπληρωμένη εργασία είτε μετανάστευσαν.

Επιπλέον μια τέτοια εξέλιξη θα έχει οδυνηρές αλλαγές και στα εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών, αρχικά των ιδιωτικών εκπαιδευτικών και στη συνέχεια και των δημόσιων εκπαιδευτικών. Η «αυτονόμηση της σχολικής μονάδας», με την ελεύθερη γονεϊκή επιλογή, τα ελεύθερα προγράμματα κλπ., θα σημάνει μαθηματικά το τέλος της οργανικής θέσης με ό,τι σημαίνει αυτό.

Τέλος, υπάρχει το θέμα της εκπαιδευτικής ποιότητας. Οι ανεξέλεγκτες αυτές δομές θα κάνουν «εμπόριο τίτλων» με αποτέλεσμα να τίθεται μέγα εκπαιδευτικό, οικονομικό, αναπτυξιακό ζήτημα για τη χώρα. Πώς θα υπηρετήσουν την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών, ή το αναπτυξιακό και παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας άνθρωποι με κρίσιμες ειδικότητες (πχ γιατροί, πολιτικοί μηχανικοί) που έχουν λάβει τίτλους σπουδών χωρίς ποιότητα, διαφάνεια και σοβαρές διαδικασίες πιστοποίησης;