Κενά ασφαλείας και φόβος για τις σήραγγες του Προαστιακού: Πού εντοπίζονται τα σοβαρότερα προβλήματα – Τι είχαν δείξει αυτοψίες πριν 4 χρόνια

Τεράστια κενά ασφαλείας και παντελή έλλειψη μέτρων πυροπροστασίας, αερισμού και φωτισμού είχαν διαπιστωθεί ήδη σε τρεις σήραγγες του Προαστιακού Σιδηροδρόμου στη διαδρομή προς Κιάτο. Οι σήραγγες Ευταξία, Κακιάς Σκάλας και Αγίων Θεοδώρων βάσει των παρατηρήσεων αυτοψιών δεν παρείχαν εδώ και χρόνια καμία ασφάλεια σε περίπτωση οποιουδήποτε συμβάντος. Τα ζητήματα αυτά ήταν γνωστά στον ΟΣΕ καθώς αναφέρονταν στη σχετική τεχνική έκθεση, η οποία είχε παραγγελθεί τον Φεβρουάριο του 2019 και είχε υποβληθεί κάποιους μήνες αργότερα από μελετητή, στο πλαίσιο της εκπόνησης των σχεδίων εκτάκτου ανάγκης για πέντε από τις σήραγγες του σιδηροδρομικού δικτύου.

Ηδη από εκείνη την περίοδο είχε διαπιστωθεί η απόλυτη λεηλασία των σηράγγων και ουσιαστικά η ακύρωση κάθε προστατευτικής δικλείδας σε περίπτωση συμβάντος σε αυτές.

Το «Εθνος» ήρθε σε επαφή με επαγγελματίες που γνωρίζουν καλά την κατάσταση των σηράγγων καθώς είναι αυτοί που είχαν πραγματοποιήσει τις αυτοψίες προκειμένου να συντάξουν τα σχέδια έκτακτης ανάγκης. Τα λεγόμενά τους προκαλούν τρόμο: «Τότε και πιθανότατα και τώρα δεν υπάρχει απολύτως τίποτα σε αυτές τις σήραγγες. Το πρόβλημα στις σιδηροδρομικές σήραγγες της Νότιας Ελλάδας είναι τεράστιο και Θεός να φυλάει αν γίνει κάποιο ατύχημα σ΄αυτές», εξηγεί ένας από τους μηχανολόγους – μηχανικούς.

Ο ίδιος προσθέτει ότι «έχουν στο σύνολό τους σκυλευθεί από συμμορίες που μπήκαν μέσα, έκλεψαν καλώδια, κατέστρεψαν υποσταθμούς, μπήκαν στους μετασχηματιστές και πήραν όλο το υλικό, δηλαδή τις περιελίξεις των μετασχηματιστών, οι οποίες είναι από χαλκό για να τον πουλήσουν. Κάποιους έπιασαν όπως μάθαμε, αλλά το ζήτημα είναι πως όλα αυτά δεν έχουν επισκευαστεί. Στη Νότια Ελλάδα δεν έχει τίποτα, δεν έχει ούτε αερισμό, ούτε φωτισμό, τίποτα, ούτε πυρόσβεση, ούτε πυρανίχνευση, ούτε πυρασφάλεια. Οταν είχαμε πάει, δεν είχαν ούτε οι δεξαμενές νερό. Για μένα το μεγάλο πρόβλημα αυτή τη στιγμή βρίσκεται εκεί. Η κατάσταση των σηράγγων στα Τέμπη και τον Πλαταμώνα αν και με προβλήματα, είναι σαφώς καλύτερη». Για το λόγο αυτό είχε προταθεί τότε η φύλαξη των συγκεκριμένων σηράγγων σε 24ωρη βάση ωστε σε περίπτωση ατυχήματος να μπορούσαν να συνδράμουν τους επιβάτες και τους εργαζομένους.

Για το έργο της ανάταξης ετοιμάζονταν από τον ΟΣΕ τεύχη δημοπράτησης καθώς και η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων είχε απαιτήσει την ανάταξη των βλαβών. Ωστόσο μέχρι σήμερα – τέσσερα χρόνια αργότερα – το έργο δεν έχει δημοπρατηθεί. Αλλωστε είναι γνωστό ότι πλέον ο ΟΣΕ διαθέτει ελάχιστους μηχανικούς και αυτό είναι κάτι που επισημαίνουν και οι εξωτερικοί μελετητές.

Οι ίδιοι μελετητές είχαν εκπονήσει το 2019 τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και για άλλες πέντε σήραγγες: των Τεμπών, του Πλαταμώνα, της σήραγγα Ευταξία, της Κακιάς Σκάλας και των Αγίων Θεοδώρων.

Τα σχέδια έκτακτης αναγκης παραδόθηκαν στον ΟΣΕ περίπου στα μέσα του 2019. Ο προγραμματισμός προέβλεπε να ακολουθήσει ενημέρωση στην αστυνομία, την πυροσβεστική και το ΕΚΑΒ και να ενσωματωθούν οι παρατηρήσεις που θα έκαναν ώστε να επικαιροποιηθούν. Στη συνέχεια θα έπρεπε να γίνει μια κοινή άσκηση. Ωστόσο για τίποτα απ΄όλα αυτά δεν ενόχλησε κανείς την εταιρία στη συνέχεια. Αυτό που είναι γνωστό από σιδηροδρομικές πηγές είναι ότι ανά διαστήματα διεξάγονται κάποιες κοινές ασκήσεις με την ευθύνη της Πολιτικής Προστασίας, οι οποίες είναι απορίας άξιο πως προχωρούν δεδομένων των μεγάλων προβλημάτων στις σήραγγες.

Να σημειωθεί ότι, όπως επισημαίνουν επαγγελματιες που γνωριζουν καλά τον σιδηρόδρομο, τα σχέδια έκτακτης ανάγκης πρέπει να εκπονούνται σύμφωνα με τους κανόνες της λεγόμενης διαλειτουργικότητας της Ευρωπαικής Ενωσης ώστε τα μέτρα ασφαλείας να είναι ενιαία. Συμπληρώνουν μάλιστα ότι η πυροσβεστική πιθανότατα αγνοεί τη διαλειτουργικότητα και αναφέρεται σε μέτρα παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας αντιμετωπίζοντας ουσιαστικά τις σιδηροδρομικές σήραγγες ως απλά κτίρια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα για κανένα από τα σιδηροδρομικά έργα δεν έχει ληφθεί πιστοποιητικό διαλειτουργικότητας. Βάσει του ελληνικού παραδόξου, ο ΟΣΕ συνήθως δεν προχωρούσε στην οριστικη παραλαβή τους και προκειμένου να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν και να αποδοθούν στην κυκλοφορία είχε επινοηθεί η λεγόμενη Διοικητική Παραλαβή προς Χρήση. Ωστόσο βάσει της ευρωπαικής νομοθεσίας τα έργα θα πρέπει μετά την οριστική παραλαβη τους να έχουν φάκελο διαλειτουργικότητας, κάτι που ακόμα εκκρεμεί.

Ο ΟΣΕ, πάντως είχε εκπονήσει σχέδια έκτακτης ανάγκης για τις σήραγγες στο πλαίσιο των οποίων έχουν αναπτυχθεί διαφορετικά σενάρια, συμπεριλαμβανομένου αυτού στο οποίο μηχανοδηγοί και προσωπικό της αμαξοστοιχίας πεθαίνουν, όπως ακριβώς συνέβη στην περίπτωση των Τεμπών. Περιγράφεται ακριβώς η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί προκειμένου να κοπούν τα κυκλώματα και να μπορέσουν να πλησιάσουν τα σωστικά συνεργεία γνωρίζοντας όλες τις οδεύσεις. Ωστόσο άγνωστο παραμένει αν ποτέ τα συγκεκριμένα σχέδια δοκιμάστηκαν στο πεδίο μέσω της απαραίτητης άσκησης με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων.

Η εκπόνηση αυτών των σχεδίων καταδεικνύει ότι ο ΟΣΕ γνώριζε με λεπτομέρειες την κατάσταση ειδικά για τις τρεις προβληματικές σήραγγες του Προαστιακού από το 2019. Ωστόσο χρειάστηκε να περάσουν 3 χρόνια για να προκηρύξει ένα πολύ μικρό έργο με προυπολογισμό λίγο υψηλότερο των 300.000 για την παροχή υπηρεσιών για την αποκατάσταση Υφιστάμενων Βλαβών-Ζημιών και πλήρους Προληπτικής συντήρησης με άρση βλαβών στο σύνολο του εγκατεστημένου εξοπλισμού Μέτρων και Μέσων Πυροπροστασίας του άξονα της σιδηροδρομικής γραμμής Αεροδρόμιο-Α.Λιόσια-Κιάτο, του τμήματος γραμμής Αγ.Ανάργυροι-Σ.Κ.Α., καθώς και των κτιρίων των Υποσταθμών Έλξης. Με αυτόν τον προυπολογισμό, σημειώνουν πηγές του τεχνικού κλάδου μιλάμε πιθανότατα απλά για αναγομώσεις πυροσβεστήρων και αντικατάσταση στις πυροσβεστικές φωλιες.

Η εν λόγω εταιρία είχε αναλάβει το 2013 και την εκπόνηση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης για τις σήραγγες των Αγίων Αναργύρων και του Περάματος. Στα χρόνια που πέρασαν εκείνοι τουλάχιστον δεν ενημερώθηκαν για τη διεξαγωγή κάποιας άσκησης ούτε πάνω σε αυτά τα σχέδια.

Πολλές οι ελλείψεις και στις σήραγγες Τεμπών και Πλαταμώνα

Το 2022 ο ΟΣΕ παραγγέλνει αυτοψία σε επτά σήραγγες του δικτύου προκειμένου να αποσαφηνιστεί η κατάστασή τους και να γίνει μια πρώτη εκτίμηση του κόστους της ανάταξής τους.

Πρόκειται για τις σήραγγες των Τεμπών, του Πλαταμώνα, του Περάματος, του Δαφνίου, των Αγίων Αναργύρων, της Σφίγγας και των Ορφανών.

Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις που είχαν συμπεριληφθεί στην τεχνική έκθεση του 2019, ήταν ήδη αρκετά τα προβλήματα και στις σήραγγες των Τεμπών και του Πλαταμώνα, τα οποία αναφέρονται και στην αυτοψία του 2022.

Οπως μεταδίδουν οι ειδικοί που διενήργησαν τους ελέγχους, στα Τέμπη οι έξοδοι διαφυγής λειτουργούσαν, το ίδιο και τα συστήματα αερισμού, αλλά χειροκίνητα και όχι μέσω του τοπικού συστήματος ελέγχου.

Στη σήραγγα των Τεμπών είχε καταγραφεί εξοπλισμός που προτεινόταν ήδη να αντικατασταθεί καθώς υπήρχαν εξαρτήματα που δεν διατίθενται πλέον στην αγορά ώστε να συντηρηθεί.

Τόσο στα Τέμπη όσο και στον Πλαταμώνα οι φορητοί πυροσβεστήρες που υπήρχαν ήταν ουσιαστικά εκτός λειτουργίας λόγω παλαιότητας, ενώ το σύστημα εξαερισμού σηράγγων δεν είχε το απαραίτητο λογισμικό προκειμένου να πραγματοποιείται απομακρυσμένη λειτουργία μέσω κέντρου ελέγχου.

Και στις δύο σήραγγες τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης που υπήρχαν δεν ήταν λειτουργικά. Υπήρχαν τηλέφωνα που έδιναν σήμα και άλλα όχι, ενώ εντοπίστηκαν εσοχές όπου το τηλέφωνο δεν υπήρχε ενώ το καλώδιο επικοινωνίας του υπήρχε. Υπήρχαν πινακίδες για τα τηλέφωνα, αλλά δεν ήταν φωτιζόμενες, όπως ήταν οι πινακίδες οδεύσεων διαφυγής.

Επιπλέον διαπιστώθηκαν προβλήματα γενικότερου φωτισμού, ενώ δεν υπήρχε φωτισμός στομίων εξόδου σηράγγων και κάμερες παρακολούθησης.

Στις παρατηρήσεις αναφέρεται επίσης η ανυπαρξία κομβίου ανάσχεσης καπνού, η κακή κατάσταση των θερμικών ανιχνευτων και των πινάκων πυρανίχνευσης. Στις πυροσβεστικές φωλιές διαπιστώθηκε ότι οι σωλήνες είχαν ξεραθεί λόγω παλαιότητας, ενώ το σύνολο των τηλεφώνων ήταν χρονικά παρωχημένα και εν πολλοίς άχρηστα.

Παρά τις σημειακές παρατηρήσεις, πάντως, οι μελετητές εκτίμησαν ότι στα Τέμπη και τον Πλαταμώνα τα συστήματα ασφαλείας ήταν λειτουργικά σε μεγάλο βαθμό κατι που σήμερα, ένα χρόνο μετά, πιθανότατα να μην ισχύει καθώς οι βανδαλισμοί και οι κλοπές δε σταμάτησαν ποτέ.

Στις σήραγγες της Σφίγγας και των Ορφανών από την άλλη, διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε τίποτα απολύτως από ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό και κατά συνέπεια ο εκτιμώμενος προυπολογισμός τις άφησε εκτός. Μια πρώτη εκτίμηση του κόστους ανάταξης για τις υπόλοιπες πέντε σήραγγες της μελέτης ήταν γύρω στα 12 εκ. ευρώ, ποσό που για τον ΟΣΕ ο οποίος έως τότε λάμβανε επιχορήγηση 45 εκ. ευρώ ήταν μάλλον απαγορευτικό.

Αλληλογραφία με τις εταιρίες που είχαν τοποθετήσει συστήματα ασφαλείας

Στο μεταξύ ο ΟΣΕ είχε «καμπανάκια» και ενοχλήσεις και από τις εταιρίες, οι οποίες είχαν εγκαταστήσει συστήματα ασφαλείας στις σήραγγες καθώς διαπίστωναν ότι ορισμένα έχουν υπερβεί το χρόνο ζωής τους. Στο πλαίσιο αυτό εταιρία, η οποία είχε εγκαταστήσει συσκευές μετρήσεων σε αρκετά από τα υποσυστήματα ασφαλείας σε 15 σήραγγες του ΟΣΕ συμπεριλαμβανομένων αυτών της Οθρυος και του Καλλιδρόμου, είχε αποστείλει επιστολή στον ΟΣΕ από το 2020 εκφράζοντας ενδιαφέρον για την ανάληψη έργου καταγραφής της τρέχουσας κατάστασης των υφιστάμενων συστημάτων μετρήσεων, ασφαλείας και ελέγχου των σηράγγων του ΟΣΕ που βρίσκονται σε λειτουργία, και αξιολόγησής τους προκειμένου, να συνταχθούν προτάσεις για την τυχόν ανάταξη, επιδιόρθωση, ή/και αναβάθμισή τους.

Τα συστήματα που πρότειναν να ελεγχθούν περιλάμβαναν:

Συστήματα Πυρανίχνευσης

Συστήματα Μέτρησης Ρύπων (αποτελούν συστήματα ασφαλείας τόσο για το προσωπικό συντήρησης, όσο και για τους επιβάτες). Συνήθως τα συστήματα αυτά ακολουθούνται από συσκευές μέτρησης της ταχύτητας ανέμου εντός των σηράγγων, ώστε να ελέγχεται κατάλληλα το εξαερισμός με αξονικούς ανεμιστήρες.

Συστήματα PLC / SCADA και τα συστήματα ασφαλείας έγκαιρης Προειδοποίησης Συνεργείων για Έλευση Συρμού, Εκκαπνισμού Σήραγγας, τόσο για την απομάκρυνση ρύπων, όσο και για την αντιμετώπιση πυρκαγιάς. Η εργασία θα αφορούσε 14 ή 15 σήραγγες και τα αντίστοιχα Κέντρα Ελέγχου SCADA, τοπικά στις αντίστοιχες σήραγγες, αλλά και τα απομακρυσμένα σε Κόρινθο, ΣΚΑ (Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών), Λιανοκλάδι και Τέμπη.

Τον Μάιο του 2021 φτάνει άλλη επιστολή στον ΟΣΕ από τα κεντρικά γραφεία της εταιρίας, με την οποία ο Οργανισμός ενημερώνεται ότι ορισμένα εξαρτηματα του εξοπλισμού των συστημάτων ασφαλείας «έχουν υπερβεί τον προτεινόμενο χρόνο ζωής τους κατά 5 έτη και γι΄αυτό πρέπει να αντικατασταθούν άμεσα σύμφωνα με τις συστάσεις του κατασκευαστή για προληπτική συντήρηση ώστε να καταγράφουν τις σωστές μετρήσεις και να διασφαλίζουν ότι διατηρείται η μέγιστη απόδοση».

ΟΣΕ: Φτωχός συγγενής, αλλά κάτοχος τεράστιας ακίνητης που απαγορεύεται να διαχειριστεί

Ο Οργανισμός αν και κάτοχος της δεύτερης μεγαλύτερης ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα μετά την Εκκλησία, είναι πλέον γνωστό ότι είχε έναν προυπολογισμό που δεν άφηνε περιθώρια καμίας προληπτικής συντήρησης του δικτύου κι ας σχετιζόταν αυτό με την ασφάλεια εκατοντάδων χιλιάδων επιβατών και εργαζομένων στον σιδηρόδρομο. Και αυτό ήταν κάτι που δεν έκρυβε και ο τ. διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού, Σπύρος Πατέρας σε δηλώσεις του.

Στον ΟΣΕ είχε μείνει όλη η ευθύνη της διαχείρισης και συντήρησης του δικτύου, αλλά το σύνολο της ακίνητης περιουσίας του, την οποία διαχειριζόταν η θυγατρική του ΓΑΙΑΟΣΕ πήγε στο Υπερταμείο με την υπαγωγή της ΓΑΙΑΟΣΕ σε αυτό. Ετσι ο ΟΣΕ απώλεσε κάθε δικαίωμα και ευκαιρία να διαχειρίζεται την ακίνητη περιουσία του βελτιώνοντας τις σιδηροδρομικές υποδομές, κάτι που όπως σημειώνουν γνώστες του σιδηροδρόμου δε συμβαίνει σε καμία ανεπτυγμένη χώρα.

Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι σήμερα η ΓΑΙΑΟΣΕ εκμισθώνει 500 ακίνητα σε όλη την Ελλάδα, ενώ στο χαρτοφυλάκιό της περιλαμβάνονται πάνω από 4.500 κτίρια επιφάνειας 540.000 τ.μ. και γεωτεμάχια έκτασης 100.000 στρεμμάτων. Διαχειρίζεται επίσης το σιδηροδρομικό τροχαίο υλικό, το οποίο αποτελείται από 3.752 μοναδες, τις οποίες μισθώνει στη Hellenic Τrain, αλλά και στη Rail Cargo Logistics Goldair.

Μικρή η πρόοδος και για τους αισθητήρες στις σιδηροδρομικές γέφυρες 4 χρόνια μετά

Στο μεταξύ καθυστερήσεις, αλλά κυρίως «εκπτώσεις» ως προς την αρχική φιλοσοφία του έργου παρατηρούνται και στο πολλά υποσχόμενο έργο της ενόργανης παρακολούθησης 14 Σιδηροδρομικών Γεφυρών, που κατασκευάστηκαν στην Νέα Διπλή Σιδηροδρομική Γραμμή Υψηλών Ταχυτήτων στο τμήμα Λειανοκλάδι – Δομοκός.

Η σχετική σύμβαση είχε υπογραφεί τον Απρίλιο του 2019, αλλά έκτοτε η πρόοδος είναι μικρή. Το έργο αφορούσε την προμήθεια, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία ενός προηγμένου συστήματος ενόργανης παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο 14 μεγάλων γεφυρών. Οι γέφυρες αυτές αποτελούν πρωτοποριακά σιδηροδρομικά έργα που μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν στο πλέον δύσκολο και ορεινό τμήμα του σιδηροδρομικού δικτύου της ελληνικής επικράτειας. Επιπλέον, το τμήμα αυτό εμφανίζει αυξημένα επίπεδα σεισμικής δραστηριότητας.

Το σύστημα RTSMS επρόκειτο να εγκατασταθεί στο Κέντρο Δομικής και Γεωδαιτικής Παρακολούθησης Έργων της ΕΡΓΟΣΕ με στόχο να καταγράφει σε πραγματικό χρόνο την συμπεριφορά των γεφυρών σε συνθήκες λειτουργίας (σιδηροδρομική κυκλοφορία) αλλά και υπό σεισμικές και άλλες δυσμενείς φορτίσεις. Για παράδειγμα θα μπορούσε να παρακολουθεί την κατάσταση της υποδομής μετά την παρέλευση μιας υπερφορτωμένης αμαξοστοιχίας, ή την αντίδραση της γέφυρας στα σεισμικά κύματα στην περίπτωση σεισμού.

Το εν λόγω έργο αναμενόταν από πολλά Πανεπιστήμια εντός και εκτός Ελλάδας καθώς είχε θεωρηθεί πρωτοποριακό σε διεθνές επίπεδο αφού για πρώτη φορά, θα παρακολουθούνταν με μόνιμα εγκαταστημένο εξοπλισμό τελευταίου τύπου μεγάλες, σεισμικά μονωμένες σιδηροδρομικές γέφυρες σε μήκος 52 χιλιομέτρων, αποτελώντας το πρώτο πραγματικό εργαστήριο μεγάλης κλίμακας στο οποίο θα μελετάται η μετάδοση των σεισμικών κυμάτων και η επίπτωσή τους στο δομημένο σιδηροδρομικό περιβάλλον.

Από τον Απρίλιο του 2019 και μετά τίποτα δεν ξανακούστηκε δημοσίως για το έργο, το οποίο έλαβε πρόσφατα νέα παράταση αν και θα έπρεπε να λειτουργεί σε περίοδο 3 ετών από την υπογραφή της σύμβασης. Σύμφωνα με πληροφορίες, το control room στην ΕΡΓΟΣΕ δεν προχώρησε ποτέ ούτε και επιφορτίστηκαν κάποια στελέχη με τέτοια καθήκοντα. Το σύστημα δεν είναι έτοιμο παρόλο που θα έπρεπε έως τώρα να είχαν γίνει και οι πρότυπες διελεύσεις συρμών. Οπως μεταδίδουν σιδηροδρομικοί κύκλοι, ακόμα και αν τοποθετηθούν οι αισθητήρες, αυτό από μόνο του δεν υπηρετεί τη φιλοσοφία του έργου δεδομένου ότι η συλλογή στοιχείων χωρίς να είναι σε θέση κάποιος να τα «διαβάζει» και να τα αναλύει δεν προσφέρει την απαραίτητη πληροφορία. Ο όγκος των πληροφοριών που θα συλλέγεται θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο επεξεργασίας από τους ειδικούς επιστήμονες της ΕΡΓΟΣΕ και του Αναδόχου μέσω κατάλληλων προσομοιωμάτων των γεφυρών, προκειμένου να εξάγονται τα σχετικά επιστημονικά συμπεράσματα, προεργασία, η οποία όπως προκύπτει δεν έχει προχωρήσει εδώ και τέσσερα χρόνια.

Οι ίδιες πηγές τονίζουν ότι οι σιδηροδρομικές γέφυρες αποτελούν στιβαρά έργα και ειδικά οι πιο καινούριες σχεδιάζονται για έναν κύκλο ζωης περίπου 100 ετών. Κατά συνέπεια θεωρούνται έργα ασφαλή. Ωστόσο, όπως όλα τα έργα, απαιτούν επιτήρηση και συντήρηση προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις προδιαγραφές τους και το έργο της ενόργανης παρατήρησης θα υπηρετούσε και αυτόν το σκοπό.

Μαρία Λιλιοπούλου

ethnos.gr

Eurokinissi