Οδοστρωτήρας Μελόνι σαρώνει την Ιταλία

Λίγες μέρες πριν από την κατάρρευση της κυβέρνησης Ντράγκι εν μέσω θέρους, η συνάντηση της Τζόρτζια Μελόνιμε τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι και τον Ματέο Σαλβίνι σε μια αίθουσα του Παλάτσο Μοντετσιτόριο, στην Κάτω Βουλή στη Ρώμη, προδιέγραφε το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών της περασμένης Κυριακής. Σε αυτή τη συνάντηση των ηγετών των τριών κομμάτων της Δεξιάς η επικεφαλής των Αδελφών της Ιταλίας αναγνωριζόταν ως η πολιτικός που θα οδηγούσε την κούρσα για την ψήφο διαμαρτυρίας.

Την ψήφο, δηλαδή, που θα κέρδιζε τις εκλογές και θα οδηγούσε την Κεντροαριστερά του Λέτα και τους τεχνοκράτες του Ντράγκι στο περιθώριο. Το αποτέλεσμα της κάλπης της περασμένης Κυριακής είναι αναμφίβολα μια ξεκάθαρη προσωπική νίκη της Μελόνι, η οποία μέσα σε τέσσερα χρόνια εκτόξευσε το κόμμα της από το 4,3% στο 26%, νικώντας τους πολιτικούς της αντιπάλους και περιορίζοντας τους πολιτικούς της συμμάχους, όπως η Λέγκα του Σαλβίνι, που συγκέντρωσε σχεδόν 9%, και η Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι, που βρίσκεται λίγο πάνω από το 8%.

Η νίκη της Τζόρτζια Μελόνι και της συμμαχίας της με τον Ματέο Σαλβίνικαι τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι συντάραξε συθέμελα την Ιταλία, που αποκτά πλέον δεξιά κυβέρνηση, παρά την παραδοσιακά ισχυρή σχέση που έχει η χώρα με την Κεντροαριστερά. Αναλυτές σημειώνουν ότι το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ιταλία οφείλεται στη δυσφορία των Ιταλών όχι μόνο του μειονεκτικού Νότου αλλά και του εύπορου Βορρά για τις επιπτώσεις της κρίσης χρέους και την ανικανότητα ακόμη και τεχνοκρατών όπως ο Μάριο Ντράγκι να αντιμετωπίσουν βασικά προβλήματα της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας, όπως το Μεταναστευτικό και οι ανισότητες. Δεν είναι τυχαίο ότι το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα δεν κατάφερε να πιάσει ούτε το 20% και μπαίνει πλέον στη δίνη της εσωστρέφειας. Η ηγεσία του κόμματος κάνει λόγο για «μια θλιβερή μέρα για τη χώρα» λόγω της νίκης της Δεξιάς, αλλά η κατάσταση μέσα στο κόμμα δεν είναι λιγότερο δραματική.

Το Κίνημα 5 Αστέρων του Τζουζέπε Κόντε πανηγυρίζει, καθώς είναι το τρίτο κόμμα σε εθνικό επίπεδο με 15%, μόλις 4% πίσω από το Δημοκρατικό Κόμμα, το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης. Ο πρώην πρωθυπουργός έχει συγκεντρώσει μεγάλη υποστήριξη στον Νότο της χώρας, εν μέρει χάρη στη δημοτικότητα ορισμένων από τα μέτρα που εγκρίθηκαν όταν ήταν στην κυβέρνηση, όπως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Η Τζόρτζια Μελόνι έσπευσε να υπενθυμίσει μετά τη νίκη της ότι κυβερνά για όλους τους Ιταλούς, δίνοντας και ένα στίγμα ότι δεν είναι στις προθέσεις της η μετωπική σύγκρουση με την Ευρώπη, κάτι που φάνηκε να πείθει και τις αγορές, που αντέδρασαν ήρεμα στο εκλογικό αποτέλεσμα.

Οι προκλήσεις

Οι πρώτες καυτές πατάτες για τη νέα κυβέρνηση είναι το προσχέδιο του προϋπολογισμού και η ενεργειακή κρίση. Το προσχέδιο προϋπολογισμού θα πρέπει να κατατεθεί μέσα στον επόμενο μήνα και να ψηφιστεί έως τα τέλη του έτους. Οι προβλέψεις του για ανάπτυξη και χρέος δεν θα είναι ιδιαίτερα ευοίωνες και αυτό σημαίνει λιγότερο δημοσιονομικό χώρο για παρεμβάσεις στήριξης της οικονομίας. Η Μελόνι έχει δεσμευτεί να διατηρήσει τα δημοσιονομικά σε τάξη και να βοηθήσει τους Ιταλούς να αντιμετωπίσουν την κρίση χωρίς να φουσκώσει το έλλειμμα. Ο εταίρος της, Ματέο Σαλβίνι, θέλει κρατικό σχέδιο στήριξης 30 δισ. ευρώ μόνο για να καλύψει τις ανατιμήσεις στην ενέργεια.

Η Ιταλία έχει δαπανήσει ήδη 66 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής ακρίβειας. Μόνο για να επεκταθούν οι φοροελαφρύνσεις στις ενεργοβόρες επιχειρήσεις έως τον Δεκέμβριο χρειάζονται 5 δισ. ευρώ, σύμφωνα με υπολογισμούς του Bloomberg. H χώρα αντιμετωπίζει την προοπτική να πληρώσει διπλό λογαριασμό σε σχέση με πέρυσι για τις εισαγωγές ενέργειας. Και αυτό πυροδοτεί ανησυχίες για το μέλλον μικρών και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων.

Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, οι εταίροι του δεξιού συνασπισμού έχουν συμφωνήσει σε τήρηση των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του NATO, υποστήριξη της Ουκρανίας που είναι αντιμέτωπη με τη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας, προσήλωση στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με προοπτική μια Ευρωπαϊκή Ενωση περισσότερο πολιτική και λιγότερο γραφειοκρατική, και αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας.

Να σημειωθεί ότι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε. είναι η μεγαλύτερη ωφελούμενη του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι Μελόνι, Σαλβίνι και Μπερλουσκόνι έχουν επίσης δεσμευτεί σε μείωση της φορολογικής πίεσης για τις οικογένειες, τις επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολουμένους, κατάργηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και αναπροσαρμογή της κατώτερης σύνταξης, των κοινωνικών επιδομάτων και των επιδομάτων αναπηρίας, αγώνα εναντίον της παράτυπης μετανάστευσης και διαχείριση των ροών των νόμιμων μεταναστών.

Τετ α τετ με τον Ντράγκι;

Για έναν συμβιβασμό διαβατήριο για τα ευρωπαϊκά σαλόνια έκανε λόγο η εφημερίδα «La Repubblica», αναφερόμενη σε συνεργασία υπό όρους του απερχόμενου πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι και της διαδόχου του Τζόρτζια Μελόνι. Το ρεπορτάζ υποστήριξε ότι, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στο Παρίσι, στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, ο Ντράγκι επικοινώνησε με τους Εμανουέλ Μακρόν, Ολαφ Σολτς και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσφέροντας εγγυήσεις για τη Μελόνι και καθησυχάζοντας τις ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης στους τρεις πυλώνες που θα καθοδηγήσουν τη δράση της μελλοντικής κυβέρνησης.

Η κίνηση Ντράγκι ήρθε ύστερα από συμφωνία με τη Μελόνι υπό τρεις όρους που φέρεται ότι έθεσε ο πρώην διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και δέχτηκε η Μελόνι: Πρώτον, η νέα κυβέρνηση να συνεχίσει να υποστηρίζει τη δέσμευση (οικονομική και στρατιωτική) προς την Ουκρανία και να διατηρήσει ενιαίες τις κυρώσεις κατά της Μόσχας. Δεύτερον, να διατηρηθεί η σταθερή και αδιαμφισβήτητη προσήλωση στο ΝΑΤΟ, χωρίς δισταγμούς ή αστερίσκους. Και, τρίτον, να μην εγκριθούν νέες αλλαγές στον προϋπολογισμό, προκειμένου να παραμείνει υπό έλεγχο το δημόσιο χρέος.

Τις τελευταίες τρεις μέρες έγιναν τουλάχιστον δύο τηλεφωνικές επαφές. Πληροφορία που δεν επιβεβαιώνεται από επίσημες πηγές κάνει επίσης λόγο για άκρως εμπιστευτική πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση. Από την άλλη, η επιχείρηση σε εξέλιξη είναι σίγουρη, επιμένει η εφημερίδα, κι αυτό δεν είναι αποτέλεσμα αυτοσχεδιασμού, αλλά μιας ζωτικής πολιτικής ανάγκης από την οποία εξαρτάται το μέλλον της νέας πρωθυπουργού: να αφήσει κατά μέρος τη ριζοσπαστική πλατφόρμα που χρησιμοποίησε προεκλογικά και να στραφεί προς τους παραδοσιακούς εταίρους της Ρώμης.

Αλλά είναι άλλο να αγωνίζεσαι στην προεκλογική εκστρατεία και άλλο να προετοιμάζεσαι να διοικήσεις μια χώρα σε πλήρη κρίση, αμφισβητώντας ιστορικούς συμμάχους στο όνομα της κυρίαρχης διεθνούς. Η ζημιά θα ήταν τεράστια, οι επιπτώσεις στις αγορές καταστροφικές, θα υπάρξει πλήρης απομόνωση. Πάντως η προεδρία της ιταλικής κυβέρνησης διέψευσε το περιεχόμενο του άρθρου και υπογράμμισε τα εξής σε ανακοίνωσή της: «Ο Ιταλός πρωθυπουργός δεν συμφώνησε και δεν δεσμεύτηκε να εγγυηθεί οτιδήποτε. Ο πρωθυπουργός έχει επαφές ανά τακτά διαστήματα με τους διεθνείς συνομιλητές με αντικείμενο τα κύρια θέματα κοινού ενδιαφέροντος και δεσμεύεται να εγγυηθεί μια ήρεμη μεταβίβαση της κυβερνητικής εξουσίας στο πλαίσιο των ορθών θεσμικών σχέσεων».

Στις αίθουσες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Επιτροπής υπάρχει ανησυχία, καθώς η πολιτική που θα ακολουθήσει η Μελόνι ή μια κυβέρνηση στην οποία θα συμμετάσχει θα σηματοδοτήσει μια απότομη αποχώρηση από τις πολιτικές Ντράγκι. Αν και η Μελόνι επιμένει ότι θα είναι συνετή με τις δημόσιες δαπάνες, ορισμένες χώρες φοβούνται ότι θα μπορούσε να είναι δύσκολο να βρεθούν συμβιβασμοί με μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία της σε βασικές διαπραγματεύσεις, όπως αυτές για τη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε., όπου η Ιταλία θέλει περισσότερα περιθώρια.

Ο Τζούλιο Τρεμόντι, ο οποίος διετέλεσε τέσσερις φορές υπουργός Οικονομικών υπό τις κυβερνήσεις του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, προσφέρει διαβεβαιώσεις ότι δεν θα υπάρξουν εντάσεις μεταξύ μιας κυβέρνησης υπό την ηγεσία της Μελόνι και των Βρυξελλών. Οι επενδυτές δείχνουν ήρεμοι, καθώς η Μελόνι έχει εγκαταλείψει τις ενστάσεις της για την Ε.Ε., ενώ διατείνεται πως οι φορολογικές περικοπές εξαρτώνται από την κατάσταση των οικονομικών της χώρας, τα οποία υπόσχεται ότι θα είναι ασφαλή στα χέρια της.

Το παζάρι για τη νέα κυβέρνηση

Πολλοί αναλυτές σημείωναν ότι η Μελόνι δεν προτίθεται να επιλέξει τον γραμματέα της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι για κάποιο από τα υπουργεία-κλειδί της νέας κυβέρνησης – κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει ένταση στις εσωτερικές σχέσεις και τις ισορροπίες της συντηρητικής συμμαχίας, από τη στιγμή που ο Σαλβίνι έχει εκφράσει ξεκάθαρα και επανειλημμένα την επιθυμία του να επιστρέψει στο υπουργείο Εσωτερικών, δηλαδή στην ίδια θέση που κατείχε στην πρώτη κυβέρνηση του Τζουζέπε Κόντε. Η Λέγκα, όμως, δεν άγγιξε ούτε το 9% των ψήφων και αυτό αποδυναμώνει όποια διεκδίκησή του.

Για όποιες «ζυμώσεις», πάντως, υπάρχει περιθώριο σχεδόν τεσσάρων εβδομάδων, καθώς το νέο Κοινοβούλιο θα συσταθεί σε σώμα στις 13 Οκτωβρίου. Στη συνέχεια ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα θα αρχίσει τις διαβουλεύσεις του με όλες τις πολιτικές δυνάμεις, για να αναθέσει, αμέσως μετά, εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.

Ο Μπερλουσκόνι

Οι αναλυτές αναμένουν επίσης να διαπιστώσουν πώς θα κινηθεί ο αρχηγός της Φόρτσα Ιτάλια Σίλβιο Μπερλουσκόνι, με δεδομένο ότι ο ίδιος επιθυμεί να εκλεγεί πρόεδρος της Γερουσίας. H ειρήνη μεταξύ των ηγετών είναι απίθανο να διαρκέσει πολύ. Τα κόμματα εντός του συνασπισμού της Δεξιάς έχουν αποκλίνουσες θέσεις σε πολλά ζητήματα – συμπεριλαμβανομένης της κρίσης του κόστους διαβίωσης, των κυρώσεων κατά της Ρωσίας για τον πόλεμο της Ουκρανίας και της μετανάστευσης.

Ο Ντανιέλε Αλμπετράτζι, καθηγητής Πολιτικών στο πανεπιστήμιο του Σάρεϊ, είπε ότι ήταν θέμα χρόνου ειδικά ο Σαλβίνι να αρχίσει να προκαλεί προβλήματα. «Θα υπάρξει μια περίοδος μήνας του μέλιτος, αλλά έπειτα από περίπου έξι μήνες [ο Σαλβίνι] θα αρχίσει να ασκεί κριτική εκ των έσω – για θέματα όπως η μη αρκετά γρήγορη μείωση των φόρων ή οι κυρώσεις. Αυτή είναι η μέθοδος διακυβέρνησης της Λέγκας: ένα πόδι μέσα και ένα πόδι έξω, στην αντιπολίτευση».

Σκληρό θα είναι το παζάρι, παρά τη συμφωνία, και για την απόκτηση των θέσεων στο υπουργικό συμβούλιο που επιθυμούν στις διαπραγματεύσεις τις επόμενες εβδομάδες. Κατά την καταμέτρηση των ψήφων ο αναπληρωτής του Μπερλουσκόνι, Αντόνιο Ταγιάνι, που θεωρείται πιθανός υπουργός Εξωτερικών, αφήνει να εννοηθεί ότι όλα είναι στον αέρα.