Υποκλοπές: Η Ελλάδα μαζί με Γαλλία και Γερμανία ζήτησαν “λευκή επιταγή” για λόγους “εθνικής ασφάλειας”

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων προειδοποιεί ότι η εξαίρεση αυτή καθιστά τον Νόμο για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, “κενό γράμμα”. Μια ανοιχτή επιστολή από 65 οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου και τα θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη, προειδοποιεί πως το κείμενο του Συμβουλίου θα “νομιμοποιήσει τη χρήση των Spyware” στους κόλπους της ΕΕ, την ώρα που τα σκάνδαλα όπως αυτά με τη χρήση του Pegasus ή του Predator, συνεχίζονται. Η γενική εξαίρεση αποσκοπεί, βάσει του σχεδίου, μόνο στο να διασφαλίσει ότι οι αρμοδιότητες των κρατών μελών “παραμένουν ανεπηρέαστες στον τομέα της εθνικής ασφάλειας”. Ωστόσο, οι οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου επισημαίνουν ότι η εξαίρεση αυτή αγνοεί αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου υπέρ της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως φυσικά, είναι η λειτουργία των ΜΜΕ.

Το Συμβούλιο πρέπει τώρα να έρθει σε συμφωνία για την τελική έκδοση του Νόμου περί ελευθερίας των ΜΜΕ με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή.

Το αρχικό σχέδιο νόμου ανέφερε ότι οι κυβερνήσεις δεν επιτρέπεται να “επιβάλλουν κυρώσεις, να παρακολουθούν, ή να ερευνούν και να συλλαμβάνουν” δημοσιογράφους και να τους ζητούν να αποκαλύψουν τις πηγές τους, εκτός εάν αυτό είναι απαραίτητο για το “δημόσιο συμφέρον”. Ωστόσο η Γαλλία ζήτησε εξαίρεση από τη γενική απαγόρευση του άρθρου 4 του νόμου για την εγκατάσταση spyware κατά δημοσιογράφων και των πηγών τους, για λόγους εθνικής ασφάλειας. Παράλληλα, το Παρίσι φέρεται να πίεσε για πιο εκτεταμένες εξαιρέσεις για τις υπηρεσίες πληροφοριών ως προς τη χρήση τεχνολογιών κατασκοπείας.

Η σουηδική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ περιέλαβε τις ζητούμενες αλλαγές στον νόμο και δημιούργησε το νέο σχέδιο κανονισμού το οποίο ετέθη στις σημερινές διαπραγματεύσεις. Η Γερμανία, η Ολλανδία, η Τσεχική Δημοκρατία, το Λουξεμβούργο και η Ελλάδα υποστήριξαν απόλυτα το αίτημα της Γαλλίας, σύμφωνα με γερμανική διπλωματική έκθεση της 17ης Απριλίου.

Πρακτικά, η αρχική πρόταση της Επιτροπής όριζε ότι η χρήση των κρατικών Spyware θα έπρεπε να δικαιολογείται “σε μεμονωμένες περιπτώσεις” για λόγους εθνικής ασφάλειας. Ωστόσο, στο σχέδιο του Συμβουλίου, οι “μεμονωμένες περιπτώσεις” αφαιρέθηκαν λαμβάνοντας πιο γενικό περιεχόμενο. Η σουηδική προεδρία έκανε ουσιαστικά την προσθήκη πως το επίμαχο άρθρο 4 “δεν θίγει την ευθύνη των κρατών μελών για τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας”.

Για τα παραπάνω αντέδρασε η Sophie in ‘t Veld της PEGA, η οποία έγραψε ειρωνικά στο Twitter πως προωθείται η νομιμοποίηση της κατασκόπευσης της δημοσιογραφικής έρευνας.

Σημειώνεται πως ο ευρωπαϊκός νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης προτάθηκε για πρώτη φορά το 2022 για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ποικιλομορφίας των μέσων ενημέρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έκθεση Media Pluralism Monitor του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου προειδοποιεί εδώ και πολλά χρόνια ότι η ελευθερία της έκφρασης και η ποικιλομορφία των μέσων ενημέρωσης απειλούνται σε διάφορες χώρες της ΕΕ, ιδιαίτερα στην Πολωνία και την Ουγγαρία.

Η πρόταση του ΕΚ

Τέλος, σε ψήφισμα που ενέκρινε την Πέμπτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περιέγραψε τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν για να περιοριστούν τα φαινόμενα κατάχρησης λογισμικών κατασκοπείας. Το Κοινοβούλιο καλεί την ελληνική κυβέρνηση να “αποκαταστήσει επειγόντως και να ενισχύσει τις θεσμικές και νομικές διασφαλίσεις”, να καταργήσει τις άδειες εξαγωγής που δεν συμμορφώνονται με το δίκαιο της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών, καθώς και να σεβαστεί την ανεξαρτησία της ελληνικής Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ).

Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης να θεσπιστούν κανόνες της ΕΕ σχετικά με το πώς θα χρησιμοποιούν οι αρχές επιβολής του νόμου τα λογισμικά κατασκοπείας, επισημαίνοντας ότι η χρήση αυτή θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για προκαθορισμένο σκοπό και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι δεδομένα που εμπίπτουν στο δικηγορικό απόρρητο ή ανήκουν σε πολιτικούς, γιατρούς και μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να προστατεύονται από την παρακολούθηση, εκτός εάν υπάρχουν ενδείξεις εγκληματικής δραστηριότητας. Προτείνουν επίσης να ειδοποιούνται υποχρεωτικά όσοι έχουν βρεθεί στο στόχαστρο λογισμικών κατασκοπείας, αλλά και όλοι εκείνοι που τα προσωπικά τους δεδομένα διέρρευσαν στο πλαίσιο της παρακολούθησης άλλων προσώπων. Ζητούν ακόμη να διεξάγεται ανεξάρτητος έλεγχος μετά από κάθε περιστατικό παράνομης χρήσης τέτοιων λογισμικών και να καθοριστεί ένας κοινός νομικός ορισμός για το πότε θα μπορούν οι αρχές να επικαλούνται “λόγους εθνικής ασφάλειας” για την παρακολούθηση ατόμων.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συγκρότησε ειδική επιτροπή για το θέμα και ζήτησε να απαγορευτεί η πώληση spyware μέχρι να καθοριστεί με σαφήνεια σε ποιες περιπτώσεις θα επιτραπεί στα κράτη-μέλη να χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα λογισμικά.