«Βροχή» οι ενστάσεις για το Χωροταξικό του Τουρισμού

Με παρατηρήσεις, σχόλια και ενστάσεις έχουν κατακλυστεί το σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης του νέου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό και η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που το συνοδεύει. Κάτι που προκύπτει μέσα από τις ανακοινώσεις και τις τοποθετήσεις φορέων, ομοσπονδιών, περιφερειακών συμβουλίων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, καθώς η δημόσια διαβούλευση δεν διεξάγεται μέσω του opengov, όπως συνηθίζεται, αλλά στην ιστοσελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με τους ενδιαφερομένους να αποστέλλουν τις απόψεις τους ηλεκτρονικά ή εγγράφως.

• Από τον
  Βασίλη Παπακωνσταντόπουλο

Αυτό σημαίνει ότι τα σχόλια που υποβάλλονται δεν είναι δημόσια προσβάσιμα και επομένως δεν υπάρχει ουσιαστικός δημόσιος διάλογος. Φορείς και οργανώσεις κάνουν λόγο για προσχηματική διαβούλευση, που μειώνει τη διαφάνεια της διαδικασίας και καθιστά αδύνατη την ανάπτυξη δημόσιας συζήτησης, ζητώντας παράλληλα την αναθεώρηση πολλών προτεινόμενων ρυθμίσεων. Σε κάθε περίπτωση η πολύ μεγάλη συμμετοχή ώθησε το ΥΠΕΝ στην απόφαση να παρατείνει την καταληκτική ημερομηνία της δημόσιας διαβούλευσης ως τις 25 Σεπτεμβρίου. Τα σχόλια εγγράφονται στην ιστοσελίδα του υπουργείου και συγκεκριμένα στη διεύθυνση https://ypen.gov.gr/diavoulefsi-tourismo-perivallontikon-epiptoseon.

Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι επισημάνσεις του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), που κάνει λόγο για σοβαρά προβλήματα ουσίας του προτεινόμενου Πλαισίου, το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην αποστολή του και δεν επιλύει προβλήματα που είχαν εντοπιστεί από τα αντίστοιχα Ειδικά Πλαίσια του 2009 και του 2013.

«Προωθεί τη χωρίς όρια μεγέθυνση του τουρισμού και τη διάχυσή του στον χώρο χωρίς ουσιαστικές προϋποθέσεις, ακολουθώντας και ενισχύοντας τις τάσεις της αγοράς. Πολιτική επιλογή που, μεταξύ άλλων, εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη βιωσιμότητα του ίδιου του κλάδου αλλά και της χώρας ως τουριστικού προορισμού» αναφέρει ο ΣΕΠΟΧ. Θεωρεί ότι οι κατευθύνσεις του ΕΧΠ υιοθετούν τα ίδια πρότυπα ανάπτυξης μαζικού τουρισμού που ισχύουν έως τώρα, με αύξηση μάλιστα των ίδιων τύπων καταλυμάτων, ενίσχυση των Οργανωμένων Μορφών Ανάπτυξης Τουρισμού χωρίς χωρικούς περιορισμούς και με εντατικοποίηση των υποδομών για να δεχτούν περισσότερους επισκέπτες. «Δεν επιχειρείται καμιά αλλαγή, που σημαίνει ότι δεν έχει ληφθεί υπόψη καμιά αξιολόγηση των επιπτώσεων μέχρι σήμερα» σημειώνει χαρακτηριστικά.

Οι Ελληνες πολεοδόμοι και χωροτάκτες υπογραμμίζουν ότι το υπό διαβούλευση Ειδικό Πλαίσιο αφήνει πρακτικά ελεύθερη την τουριστική δραστηριότητα στις εκτός σχεδίου περιοχές, ενώ υποκαθιστά τον γενικό χωρικό σχεδιασμό, υπερβαίνοντας τα όρια δικαιοδοσίας ενός Ειδικού Πλαισίου, που οφείλει να ρυθμίζει χωρικά μια συγκεκριμένη δραστηριότητα και μόνο. Επίσης έχει αγνοήσει θέματα περιβάλλοντος που συνδέονται άμεσα με τον τουρισμό, όπως το ζήτημα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων και κυρίως της λειψυδρίας, καθώς και το ζήτημα της διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων.

Ο ΣΕΠΟΧ συνυπογράφει και την κοινή ανακοίνωση των περιβαλλοντικών οργανώσεων ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, Καλλιστώ, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MedINA και WWF Ελλάς, με την οποία εκφράζουν σοβαρές ενστάσεις για το προτεινόμενο Πλαίσιο, υποστηρίζοντας ότι στερείται επαρκούς επιστημονικής βάσης και τεκμηρίωσης ως προς τη μεθοδολογία του, την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, τη διατύπωση των στόχων και των βασικών αξόνων παρέμβασής του, καθώς και την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

«Θεωρητικά μόνο υποστηρίζει την οργανωμένη δόμηση τουριστικών εγκαταστάσεων. Στην πραγματικότητα προωθεί χωρίς ειδικότερες προϋποθέσεις τις τουριστικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, ενώ συγχρόνως δεν θέτει σχεδόν κανέναν περιορισμό στο καταστροφικό μοντέλο της εκτός σχεδίου δόμησης για μεμονωμένες εγκαταστάσεις και υποδομές. Ειδικότερα για τους ώριμους προορισμούς, δεν προβλέπει ουσιαστικά κανέναν περιορισμό στην περαιτέρω τουριστική τους ανάπτυξη» αναφέρουν στην ανακοίνωσή τους.

Τονίζουν ότι η ρύθμιση για δόμηση εκτεταμένων τουριστικών εγκαταστάσεων σε μικρές νησίδες άνω των 300 στρεμμάτων δεν υπολογίζει το εξαιρετικά μεγάλο αποτύπωμα και την αμφίβολη βιωσιμότητα τέτοιων εγκαταστάσεων σε νησιά που δεν διαθέτουν νερό ή πηγές ενέργειας και δίκτυα διαχείρισης αποβλήτων. Επίσης, το Χωροταξικό δεν προτείνει κάποια ουσιαστική αντιμετώπιση του φαινομένου του κορεσμού σε επιβαρυμένες νησιωτικές και αστικές περιοχές, παραπέμποντας την επίλυση του προβλήματος σε μελλοντικές «μελέτες εκτίμησης τουριστικής φέρουσας ικανότητας», για τις οποίες δεν παρέχει τις απαραίτητες διευκρινίσεις ή κατευθύνσεις.

Φωνάζουν οι ξενοδόχοι για τις υπερβάσεις και τα κακώς κείμενα

Την επίσπευση της θεσμοθέτησης του νέου Χωροταξικού ώστε ως υπερκείμενο πλαίσιο να κατευθύνει δεσμευτικά τα υπό εκπόνηση υποκείμενα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια και να διασφαλιστεί η ομοιογένεια των κατευθύνσεων και αρχών της τουριστικής ανάπτυξης στις κυριότερες τουριστικές περιοχές της χώρας ζητεί η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων. Τονίζει ότι ναι μεν το υπό διαβούλευση κείμενο κινείται σε γενικές γραμμές προς τη σωστή κατεύθυνση, διατυπώνει ωστόσο αρκετές ενστάσεις για συγκεκριμένες διατάξεις.

Σύμφωνα με την ΠΟΞ, η κατηγορία αστέρων στην οποία ανήκει ένα ξενοδοχείο δεν μπορεί να αποτελεί μόνη της λόγο αποκλεισμού από την παροχή κινήτρων εκσυγχρονισμού – αναβάθμισης, όπως συμβαίνει εν προκειμένω με βάση τις προωθούμενες ρυθμίσεις.

Ούτε έχει λογική τεκμηρίωση η απαγόρευση δημιουργίας ξενοδοχείων 1, 2 και 3 αστέρων σε περιοχές που αφενός δεν τίθενται αντίστοιχοι περιορισμοί για τις επιχειρήσεις ενοικιαζόμενων δωματίων και αφετέρου επιτρέπεται η ανεξέλεγκτη λειτουργία της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Εναλλακτικά προτείνεται η υιοθέτηση ενός συστήματος περιβαλλοντικής κατηγοριοποίησης, βάσει του οποίου θα παρέχεται η δυνατότητα ανέγερσης και ξενοδοχειακών καταλυμάτων χαμηλότερων κατηγοριών.

Παράλληλα, εκφράζει την αντίθεσή της στην κατηγοριοποίηση των επιμέρους περιοχών βάσει του αριθμού των κλινών των τουριστικών καταλυμάτων, τονίζοντας ότι, αν δεν λαμβάνονται υπόψη και άλλες παράμετροι, οδηγούμαστε σε εντελώς λάθος συμπεράσματα.

Η ΠΟΞ ζητεί επίσης οι ρυθμίσεις για τον περιορισμό της βραχυχρόνιας μίσθωσης να επεκταθούν και στις Αναπτυσσόμενες Περιοχές (Γ) και να καθορίζονται από τα κατά τόπους Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια ως συγκεκριμένο ποσοστό των κλινών των τουριστικών καταλυμάτων, ανάλογα με τις ιδιομορφίες και δυνατότητες εκάστης Δημοτικής Ενότητας. Επιπρόσθετα πρέπει να θεσπιστούν Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις και Προδιαγραφές τουλάχιστον για τις εκτός σχεδίου ανεξέλεγκτες αναπτύξεις.

«Ο ξενοδοχειακός κλάδος επιβαρύνεται με το τέλος διαμονής παρεπιδημούντων, το οποίο μάλιστα αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω. Παράλληλα από τις αρχές του έτους 2024 οι πελάτες των ξενοδοχείων επιβαρύνονται με το τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση, το οποίο ομοίως θα αυξηθεί. Με βάση τις παραπάνω επιβαρύνσεις πιστεύουμε πως δεν χωρεί συζήτηση για επιβολή και νέου τέλους στο ξενοδοχειακό προϊόν. Ο ξενοδοχειακός κλάδος δεν μπορεί να συνεχίζει να επωμίζεται βάρη που δεν του αναλογούν και άλλοι οικονομικοί κλάδοι της χώρας να συνεχίζουν να μένουν στο απυρόβλητο» σημειώνει η ΠΟΞ, απορρίπτοντας την πρόβλεψη για θέσπιση ειδικού τέλους υπέρ του Πράσινου Ταμείου. Υποστηρίζει, επίσης, ότι θα έχει μόνο αρνητικά αποτελέσματα η ομαδοποίηση των νησιωτικών περιοχών της χώρας ανάλογα με το επίπεδο τουριστικής ανάπτυξής τους, χωρίς να υπεισέρχονται άλλα κριτήρια διαφοροποίησης.

Από την πλευρά της η Ενωση Ξενοδόχων Σαντορίνης στέκεται στα προβλήματα που προκαλεί η ανεξέλεγκτη ανοικοδόμηση στο νησί, προτείνοντας να περιοριστεί ο αριθμός των κλινών για νέες τουριστικές μονάδες σε εντός και εκτός σχεδίου περιοχές στις 100 (50 δωμάτια), ώστε να μην υπάρχουν μεγάλες και μη διαχειρίσιμες μονάδες σε σχέση με το μέγεθος του νησιού. Επίσης, να μην κατασκευαστούν νέα ξενοδοχεία εκτός σχεδίου μέχρι την ολοκλήρωση του εν λόγω Χωροταξικού για τον Τουρισμό, αλλά και να μειωθεί για όλες τις κατασκευές ο συντελεστής δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές σε 8% έως το πολύ 10% και με μέγιστη δόμηση τα 3.000 τ.μ. για τουριστικές μονάδες. Ζητεί επίσης να υπάρξει ειδική μέριμνα για την καλντέρα και τους παραδοσιακούς οικισμούς, αλλά και να μπουν περιορισμοί στα Airbnb.

«Θα πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο ποσοστό των κατοικιών ανά οικισμό που θα διατίθενται, καθώς αλλοιώνεται η έννοια της εντοπιότητας του οικισμού, απομακρύνοντας τους μόνιμους κατοίκους. Θα πρέπει επίσης να μην αλλάζουν χρήση οι κατοικίες ώστε να μετατρέπονται σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης» αναφέρει η Ενωση. Προσθέτει ότι για το κρίσιμο ζήτημα των υποδομών γίνονται γενικόλογες αναφορές και απουσιάζουν οι δεσμεύσεις, οι επιλογές και τα χρονοδιαγράμματα για τη δημιουργία ή συντήρησή τους.

Στα «κάγκελα» Περιφέρειες, δήμοι με το χαράτσι και τις «κόκκινες» περιοχές

Ενστάσεις για το προτεινόμενο Πλαίσιο διατυπώνει το Περιφερειακό Συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου, δηλώνοντας αντίθετο στην επιβολή οποιουδήποτε νέου τέλους στον τουρισμό, πολύ περισσότερο με την απουσία ρητής δέσμευσης για επιστροφή αυτού στον τόπο στον οποίο εισπράχθηκε. Διατηρεί επίσης σοβαρές επιφυλάξεις ως πρoς την κατηγοριοποίηση «κοκκινισμένων» περιοχών, όπως η Δημοτική Ενότητα Ανω Μεράς, η Ερμούπολη Σύρου και η Τήνος, ενώ ζητεί για εθνικούς λόγους τη θέσπιση πάσης φύσεως ειδικών κινήτρων, ακόμα και ειδικώς πολεοδομικών, ώστε να αποκτήσουν οι βραχονησίδες οικονομική ζωή.

«Η αναφορά περί ορίων αρτιότητας στο σχέδιο του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό γεννά προβληματισμό, καθώς η συγκεκριμένη πρόβλεψη αποτελεί συγκεκριμένη ρύθμιση με δεσμευτικό χαρακτήρα και, ως εκ τούτου, συνιστά προεξεχόντως πολεοδομικής φύσεως ζήτημα ρυθμιζόμενο στο επόμενο επίπεδο σχεδιασμού. Μάλιστα, πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ότι στην παρούσα φάση εκπονούνται για όλη τη χώρα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια, τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν περί τα τέλη του 2025. Κρίνεται, λοιπόν, σκόπιμο, συγκεκριμένες ρυθμίσεις, όπως τα όρια αρτιότητας, να συμπεριληφθούν στα ως άνω σχέδια, τα οποία εκπονούνται σε τοπική κλίμακα, αφού προηγουμένως μελετηθούν και ληφθούν υπ’ όψιν οι συγκεκριμένες ανάγκες και ιδιομορφίες κάθε περιοχής. Εξάλλου, είναι πλέον κρίσιμο κατά τον προσδιορισμό τέτοιων μεγεθών να λαμβάνονται υπ’ όψιν και ζητήματα βιωσιμότητας» επισημαίνει το περιφερειακό συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου.

Την αντίθεσή του στην επιβολή τέλους υπέρ του Πράσινου Ταμείου εκφράζει και το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων, χαρακτηρίζοντας λανθασμένο τον τρόπο κατηγοριοποίησης των περιοχών ανά Δημοτική Ενότητα και μόνο με βάση τις ξενοδοχειακές και τουριστικές κλίνες. Σημειώνει επίσης ότι το νέο Πλαίσιο είναι απαγορευτικό για τις μικρές επιχειρήσεις, θα οδηγήσει σε μείωση της αξίας της γης των μικρών ιδιοκτησιών, θα ενισχύσει τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, περιορίζοντας τις άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Παράλληλα, δεν λαμβάνει καμία προστασία για τις προστατευόμενες περιοχές και ιδιαίτερα τις Νatura, απουσιάζει η πρόνοια για τη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής.

Το υπό διαβούλευση Πλαίσιο έχει προκαλέσει τη σφοδρή αντίδραση των φορέων του τουρισμού της Κρήτης, καθώς έχει βάλει στο «κόκκινο» τρεις περιοχές και συγκεκριμένα τη Χερσόνησο, τα Μάλια και τη Νέα Κυδωνία Χανίων. Υποστηρίζουν ότι το νησί θα πρέπει να βγει με κάθε τρόπο από το «κόκκινο», προαναγγέλλοντας ακόμα και προσφυγές προκειμένου να ακυρωθεί ο σχεδιασμός. Παράλληλα, ο Δήμος Ηρακλείου επισημαίνει ότι το νέο Πλαίσιο ενθαρρύνει τις μεγάλης κλίμακας σύνθετες αναπτύξεις (ΟΜΑΤ), οι οποίες προβλέπονται κατά κανόνα σε εκτός σχεδίου περιοχές, με όλες τις επιπτώσεις στις περιοχές, που έχει η εκτός σχεδίου δόμηση, ενώ η μετατροπή των υφιστάμενων μονάδων σε ΟΜΑΤ θα οδηγήσει σε μαζικές πωλήσεις μικρών επιχειρήσεων τουρισμού.

«Γενικά περιορίζεται η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στον τουρισμό. Ταυτόχρονα, στις εκτός σχεδίου περιοχές, καθώς και στην παράκτια ζώνη σε βάθος 500 μ. από τη γραμμή αιγιαλού, το οποίο κατά περίπτωση περιορίζεται από την ισοϋψή των 100 μ., αποθαρρύνει τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων/χρήσεων μη συμβατών με την τουριστική δραστηριότητα (ιδίως βιομηχανικές/βιοτεχνικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις χονδρικού εμπορίου, κτίρια και γήπεδα αποθήκευσης, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις). Αποτέλεσμα αυτού θα είναι η περαιτέρω διόγκωση του τουριστικού τομέα εις βάρος των λοιπών δραστηριοτήτων» σημειώνει ο Δήμος Ηρακλείου.

Οι παρατηρήσεις που κατέθεσαν τμήματα του ΤΕΕ

Προτάσεις κατέθεσαν και αρκετά από τα περιφερειακά τμήματα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Σύμφωνα με το Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας, λόγω της μεθοδολογίας κατηγοριοποίησης δεν αναγνωρίζεται καμία δυνατότητα ανάπτυξης σε περιοχές όπως η Λίμνη Πολυφύτου, η περιοχή του Βοΐου και η πόλη της Καστοριάς, η οποία, αν και κατατάσσεται στη Γ κατηγορία (Αναπτυσσόμενες περιοχές), έχει ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης.

Το Τμήμα Ανατολικής Κρήτης εκτιμά ότι το Νέο Πλαίσιο έχει πολλά θετικά στοιχεία (κατηγοριοποίηση δημοτικών διαμερισμάτων, εισαγωγή εννοιών ήπιων μονάδων κ.λπ.), όμως η μελέτη θα μπορούσε να συμπεριλάβει περισσότερα δεδομένα και να εξαχθούν ουσιαστικότερα συμπεράσματα, προβλέψεις και κατευθύνσεις. Σημειώνει ότι θα έπρεπε να περιλαμβάνει περισσότερες άμεσες ρυθμίσεις, όμως αντ’ αυτού εξουσιοδοτεί άλλες μελέτες να ρυθμίσουν τα θέματα μελλοντικά. Συγκεκριμένα, αναμένει τα επερχόμενα Σχέδια Διαχείρισης Τουριστικών Προορισμών και τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (όμως ήδη εκπονούνται και ορισμένα έχουν ολοκληρώσει την Α’ φάση) να εισαγάγουν τις ουσιαστικές ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στην επιθυμητή αειφόρο τουριστική ανάπτυξη . Επίσης, υπάρχουν ελλείψεις σε ορισμούς που τίθενται μέσα στο Πλαίσιο, δημιουργώντας απορίες για τον λόγο ύπαρξής τους.

Από την πλευρά του το Τμήμα Κέρκυρας του ΤΕΕ χαρακτηρίζει άστοχη τη σύνδεση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης με τα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, αλλά και την πρόταση μέτρων με βάση δείκτες όπως κλίνη/κάτοικο ή κλίνη/έδαφος. Προβληματικό επίσης σημείο θεωρεί τη βασική κατεύθυνση για τη διευκόλυνση της μετατροπής των υφισταμένων τουριστικών μονάδων σε χωρικούς υποδοχείς, προκειμένου η διαχείριση του τουριστικού προϊόντος να γίνεται στο πλαίσιο της διαχείρισης του μαζικού τουρισμού. Προσθέτει ότι η άμεση εφαρμογή των διατάξεων του Πλαισίου προτού ακόμα εξειδικευτούν με διατάγματα υποκείμενου σχεδιασμού θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα

Κυριακάτικη Δημοκρατία-newsbreak.gr