Στο μυαλό του Οτζαλάν, στο παζάρι του Ερντογάν

Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι έχει καλή επαφή με την πραγματικότητα ο ηγέτης του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) Αμπντουλάχ Οτζαλάν. Επί 26 χρόνια έγκλειστος στο νησάκι-φυλακή Ιμραλί, στη θάλασσα του Μαρμαρά απέναντι απ’ την Κωνσταντινούπολη, σε απομόνωση και με ελάχιστη πληροφόρηση, ο «Άπο», όπως είναι το πολεμικό του όνομα, δέχεται τα τελευταία χρόνια μια τεράστια διπλή πίεση – από τους «δικούς του» και από το καθεστώς του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Από τη μια μεριά, τα όπλα στα άλλοτε πεδία της κουρδικής εξέγερσης, στα βουνά της νοτιοανατολικής Τουρκίας, ακούγονται όλο και λιγότερο. Οι συρρικνωμένες βάσεις των ανταρτών του ΡΚΚ βρίσκονται στο βόρειο Ιράκ και ο κουρδικός πληθυσμός δεν υιοθετεί εύκολα το μήνυμα της ένοπλης βίας. Οι ανηλεείς εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού ερήμωσαν χιλιάδες χωριά και σκόρπισαν τους κατοίκους στις πόλεις, οι νέοι δεν βλέπουν μέλλον και παίρνουν μαζικά τον δρόμο της εσωτερικής μετανάστευσης.

Η κουρδική γλώσσα ομιλείται και γράφεται «ελεύθερα», ευνουχισμένη όμως από το κοινωνικό, πολιτικό και επαναστατικό της μήνυμα. Η χρήση της σηματοδοτεί κυρίως το πολιτιστικό της περιεχόμενο: χοροί, τραγούδια, σινεμά, λογοτεχνία και μερικά ΜΜΕ.

Στην τουρκική Βουλή το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα (DEP) έχει βάλει πολύ νερό στο κρασί του απ’ το 1993 που ιδρύθηκε. Σε συνεργασία με την Άγκυρα παζαρεύει ένα μέλλον εύθραυστης συνύπαρξης των Κούρδων με τους υπόλοιπους πληθυσμούς της Τουρκίας.

Ο ιστορικός συμβιβασμός του DEP

Έχει δεχτεί έναν ιστορικό συμβιβασμό, τον οποίον «μεταγγίζει» στο μυαλό του 76χρονου Οτζαλάν. Αντιπροσωπείες του DEP τον επισκέπτονται στη φυλακή και τον έχουν πείσει ότι «θα μείνει στην Ιστορία» αν κηρύξει το τέλος του ένοπλου αγώνα. Μπορεί μάλιστα να αποφυλακιστεί.

Έτσι ο «Άπο» κυκλοφόρησε προ ημερών το πρώτο μαγνητοσκοπημένο μήνυμά του από την σύλληψή του το 1999 στην Κένυα, όπου είχε βρει καταφύγιο στην πρεσβεία της Ελλάδας στο Ναϊρόμπι. Ήταν μια τυχοδιωκτική «ζαριά» της κυβέρνησης του Κώστα Σημίτη με μαθητευόμενο γκρουπιέρη τον τότε υπουργό Εξωτερικών Θόδωρο Πάγκαλο.

«Αναγνωρίστηκε η ύπαρξή μας, αυτός ήταν ο βασικός μας στόχος, ακολουθούμε δημοκρατικές διαδικασίες» διακήρυξε ο Οτζαλάν, σε πλήρη αντίθεση με τις αποσχιστικές ιαχές του παρελθόντος.

Από την άλλη μεριά, υπάρχουν οι υπολογισμοί του Ερντογάν. Εκ πρώτης όψεως το παζάρι μαζί του μοιάζει απλό. Ο πρόεδρος θα δώσει στους Κούρδους – θεωρητικά, γιατί στην πράξη είναι μακρύς ο δρόμος – ειρήνη, περιορισμένη αμνηστία, λιγότερη στρατοκρατία και κάποιας μορφής αυτοδιοίκηση με απρόσκοπτη συμμετοχή Κούρδων υποψηφίων στις δημοτικές εκλογές.

Σε αντάλλαγμα, προσδοκά να πάρει την υποστήριξη του DEP στη Βουλή και πιθανότατα την ψήφο του για μια αλλαγή του εκλογικού νόμου η οποία θα του επιτρέψει να επανεκλεγεί πρόεδρος της Τουρκίας – χρειάζεται αυξημένη πλειοψηφία την οποία χωρίς το DEP δεν διαθέτει. H θητεία του λήγει το 2028, έχουν φουντώσει όμως τα σενάρια για πρόωρες εκλογές πολύ νωρίτερα.

Ο Οτζαλάν γεννήθηκε το 1949 σε μια φτωχή κουρδική αγροτική οικογένεια στην πόλη Ομερλί, κοντά στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας. Αφού σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, έγινε πολιτικά ενεργός, ιδρύοντας το PKK το 1978.

Έξι χρόνια αργότερα, το κόμμα ξεκίνησε ένοπλη εξέγερση εναντίον της Τουρκίας υπό την ηγεσία του, με χαρακτηριστικά προσωπολατρείας. Περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν μεταξύ 1984 και 2024, ενώ εκατομμύρια Κούρδοι εγκατέλειψαν τη νοτιοανατολική Τουρκία για πόλεις βορειότερα και δυτικότερα. Αυτοί συγκρότησαν τις κουρδικές φτωχογειτονιές γύρω από την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αττάλεια και άλλες μεγάλες πόλεις της Τουρκίας.

Σε δεινή θέση οι ένοπλοι Κούρδοι της Συρίας 

Ιστορικά, το PKK έχει δράσει στην Τουρκία και στο βόρειο Ιράκ. Σύμμαχοί του έχουν δράσει στη Συρία και στο Ιράν σε περιοχές όπου ζουν Κούρδοι. Ο δικός τους ένοπλος αγώνας αντιτίθεται στις κυβερνήσεις αυτών των κρατών και έχει ως στόχο την αυτονομία ή την ανεξαρτησία.

Δεν είναι σαφές εάν οι σύμμαχοι του PKK θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του Οτζαλάν και θα καταθέσουν τα όπλα τους ή αν θα θεωρήσουν τους δικούς τους αγώνες ως ανεξάρτητους και θα λάβουν αποφάσεις μόνοι τους.

Στην πιο δεινή θέση βρίσκονται οι λεγόμενες Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), κουρδική πολιτοφυλακή στη βορειοδυτική Συρία, σε περιοχή όπου ζουν γύρω στα δύο εκατομμύρια Κούρδοι. Οι SDF έχουν την χρηματοδότηση και την στρατιωτική στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και, σε αντάλλαγμα, συνιστούν ανάχωμα κατά του Ισλαμικού Κράτους, συντηρούν στρατόπεδα με χιλιάδες αιχμάλωτους τζιχαντιστές και τις οικογένειές τους και είναι οι φρουροί των πετρελαιοπηγών της περιοχής.

Μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024 και την de facto ανάληψη της εξουσίας στη Δαμασκό από τους εκλεκτούς της Τουρκίας «μεταλλαγμένους» τζιχαντιστές του Αχμέντ αλ Σαράα, οι SDF δεν έχουν δρόμους ανεφοδιασμού, ενώ ο προέδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να αποσύρει τους περίπου 1.000 Αμερικανούς στρατιωτικούς συμβούλους που βρίσκονται στην περιοχή.

Τον περασμένο Μάρτιο υπέγραψαν συμφωνία να συμμετάσχουν στις υπό ίδρυση νέες ένοπλες δυνάμεις της χώρας, αλλά η διαδικασία προχωράει με αργούς ρυθμούς.

Και επειδή η πραγματικότητα είναι αγρίως απίθανη, ας συνυπολογίσουμε, επιστρέφοντας στην Τουρκία, ότι τα περίπου 20 εκατομμύρια των Κούρδων που ζουν στη γείτονα χώρα δεν είναι αυτομάτως οπαδοί του ΡΚΚ. Κάθε άλλο. Ανάμεσά τους υπάρχουν εκατομμύρια συντηρητικοί, θεοσεβούμενοι σουνίτες, «νοικοκύρηδες», άνθρωποι που ψηφίζουν συστηματικά το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν.

neostrategy.gr